Analizchilar: xitay béyjing qishliq olimpikini özining Uyghur siyasitini aqlash üchün qollanmaqta

Xelq'ara olimpik komitéti (IOC) ning re'isi tomas bach(solda) béyjing 2022-yilliq qishliq olimpik tenheriket musabiqisining échilish murasimida xitay re'isi shi jinpinggha salam bermekte. 2022-Yili 4-féwral, béyjing.

Xitay hökümranliqi astidiki Uyghurlar uchrawatqan “Irqiy qirghinchiliq” we “Mejburiy emgek” zulumi, seweblik 4-féwral bashlinidighan béyjing qishliq olimpikige qarita amérika bashchiliqidiki gherb démokratik dölet hökümetliri diplomatik bayqut qilish tedbirliri alghan. Uningdin bashqa amérika qatarliq birqisim démokratik döletlerdiki tenheriketchilermu mezkur qishliq olimpik musabiqisige qatnishishtin waz kechkenlikini bildürgenidi.

Xewerlerdin melum bolushiche, 2022 yilliq béyjing qishliq olimpik musabiqisige rusiye, ottura asiya jumhuriyetliri, ereb döletlirini öz ichige alghan xitaygha mayil döletlerla hökümet emeldarlirini ewetken.

Xelq'aradiki bu xil weziyetke qarita, xitay hökümitimu teshwiqat apparatlirini ishqa sélip, Uyghurlarni “Sözlitish” we birqisim chet'elliklerni “Yalliwélish” arqiliq, özining “Uyghurlar irqiy qirghinchiliqqa uchrimidi”, “Uyghurlar xitayda barawer siyasiy hoquqqa ige we bextlik yashawatidu” dégen teshwiqatini kücheytmekte.

Xitayning tengritagh torining31-yanwardiki xewiride, béyjing qishliq olimpik musabiqisge Uyghur rayonidiki qar-muz téyilish mahirliridin, tiyen ruyning, dilnigar ilhamjan, bayan jalin, wang ziyang, aqnar ardaq, qadis badelqan qatarliq 6 neper tenheriketchining tallan'ghanliqi xewer qilin'ghan. Tengritagh torining 3-féwraldiki xewiride yene, olimpik mesh'ilini kötürüshke, ghulja nahiyesi onyar yézisidiki memetjan ömer isimlik Uyghur kommunistik partiye ezasi qatnashqanliqi xewer qilin'ghan.

Israliyediki yazghuchi tang denxong xanimning bildürüshiche, bu ehwallar gherb démokratik döletlirining 2022-yilliq béyjing olimpikini bayqut qilishini, “Olimpikni siyasiylashturush” bilen eyiblewatqan xitay hökümitining, emdilikte “Olimpik” ni özining “Uyghur siyasitini aqlashning bir wastisigha aylandurushni közlewatqanliqi” ning eng yaxshi ispati iken.

Gollandiyediki asiye Uyghur xanim, xitay hökümitining qishliq olimpik musabiqisde olimpik mesh'ilini kötürüshke memetja ömer isimlik Uyghur partiye ezasini qatnashturushidiki siyasiy meqsetning diqqet qozghishi kéreklikini bildürdi.

Asiye Uyghur xanim, buni xitay hökümitining, nöwette gherb démokratik döletliride küchlük eyiblesh obyékti boluwatqan we munasip tedbirler élin'ghan Uyghurlar qaritilghan “Irqiy qirghinchiliq weziyitini dunyagha perdazlap körsitishke urunush” dep otturigha qoydi.

Asiye xanimning tekitlishiche, xelq'araliq tenheriket musabiqilirini özining siyasiy teshwiqati üchün paydilinish, xitay hökümiti qollinip kéliwatqan siyasiy taktikilarning biri.

Uning bildürüshiche, xitay hökümiti 2008-yildiki “Béyjing olimpiki” dimu, tonulghan Uyghur darwaz adil hoshurni mesh'el kötürgüzüsh taktikisini qollinip, Uyghur qatarliq xitay bolmighan milletlerning xitayda siyasiy jehettin barawer yashawatqanliqini körsitishke urun'ghaniken.

Uyghur pa'aliyetchiliridin dunya Uyghur qurultiyining teshwiqat mudiri, norwégiyediki “Uyghur edliye arxipi” ning diréktori bextiyar ömer ependimu öz qarashlirini ortaqlashti.

Bextiyar ömer ependining tekitlishiche, nöwette amérika bashchiliqidiki gherb démokratik döletlirining “Béyjing qishliq olimpikini bayqut qilishigha, Uyghurlar uchrawatqan “Irqiy qirghinchiliq” we “Mejburiy emgek” qatarliq xitayning insaniyetke qarshi jinayetliri seweb bolghan.

Emma xitay hökümiti öz xataliqini tüzitishni emes belki özining teshwiqat apparatlirini ishqa sélip özini aqlash yolini tallighan.

Bextiyar ömer ependining tekitlishiche, xitay hökümiti özining Uyghurlargha yürgüzüwatqan “Irqiy qirghinchiliq” siyasitini inkar qilishta, Uyghurlarni “Sözlitish” we bir qisim chet'elliklerni “Yalliwélish” arqiliq, xelq'arada “Insaniyetke qarshi jinayet “Dep eyibliniwatqan zulum siyasitini inkar qilip, özining Uyghur siyasitini perdazlap körsitishke urunmaqtiken.