Olimpik musabiqisining qollighuchi shirketliri xitayni eyibleshni ret qildi

Muxbirimiz nur'iman
2021.07.28
Olimpik musabiqisining qollighuchi shirketliri xitayni eyibleshni ret qildi Amérika kéngesh palata ezaliridin tom kotin(Tom Cotton) ependi yighinda sözlimekte. 2021-Yili 20-aprél, washin'gton.
REUTERS

Amérika dölet mejlisi xitay ishliri komitéti 27-iyul küni “2022-Yilliq béyjing olimpik tenheriket musabiqisining qollighuchi shirketlirining guwahliqini anglash yighini” ni achqanidi. Yighinda shirketlerning “Irqiy qirghinchiliq” yürgüzülüwatqan dölette ötküzülmekchi bolghan olimpik musabiqisini qollimasliq heqqidiki so'allargha tutqan passip pozitsiyesi siyasetchilerning we közetküchilerning küchlük tenqidige uchridi.

Kokakola, wiza qatarliq shirketlerning wekilliri xitayning Uyghurlargha yürgüzüwatqan basturushini eyibleshni ret qildi. Amérika kéngesh palata ezaliridin tom kotin bu ehwalni “Échinishliq” dep teriplidi.

Guwahliq anglash yighinigha qatnashqan Airbnb shirkiti, koka kola shirkiti, intil shirkiti, Procter & Gamble shirkiti we Visa shirkitining wekilliri özlirining “2022-Yilliq béyjing olimpik tenheriket musabiqisi” heqqidiki meydanini otturigha qoyghandin kéyin amérika dölet mejlisi ezaliri ulardin nahayiti keskin so'allarni soridi.

Tom kotin kokakola shirkitining wekilidin ularning “Kéler yilliq ‛irqiy qirghinchiliq‚ bilen bulghan'ghan olimpikni qollimaymiz” démigenlikining sewebini sorighanda, kokakola shirkitining kishilik hoquq ishlirigha mes'ul mu'awin re'isi pa'ul lali mundaq jawab berdi: “Baya éytqinimdek, biz olimpik musabiqisige sahibxaniliq qilidighan sheherlerni tallash, olimpikni kéchiktürüsh we yaki bashqa jaygha yötkesh heqqide söz heqqimiz yoq”.

Tom kotin bundaq ehwalda kokakola shirkitining ularning “Irqiy qirghinchiliq” bilen bulghan'ghan olimpikni qollawatqanliqini qayta tekitlidi.

Tom kotin yene Airbnb, Visa, Procter & Gamble we intil wekilliridin amérika hökümitining xitayning Uyghurlargha yürgüzüwatqini “Irqiy qirghinchiliq” dégen qararigha qoshulidighan yaki qoshulmaydighanliqini soridi. Wekiller asasen bu mesililerni hel qilish ularning ishi emeslikini éytip so'algha udul jawab bermidi.

Awam palata ezasi kristofir simis shirket wekilliridin so'algha egitmey udul jawab bérishini telep qildi we mundaq so'al soridi: “Biz hemminglarning olimpik mahirliri üchün küch chiqarghanliqinglargha hörmet qilimiz. Lékin biz hazir olimpik musabiqisini ötküzmekchi bolghan sahibxanining 1936-yilidiki gitlér bilen oxshash ikenlikini eskertiwatimiz. Shi jinping nahayiti éniq qilip bu musabiqe arqiliq özining hakimiyitining qanchilik ‛qaltis‚ ikenlikini pütün dunyagha körsetmekchi ikenlikini éytti. Uning hakimiyiti bolsa diktator we ‛irqiy qirghinchiliq‚ yürgüzüwatqan hakimiyet. Mushundaq ehwalda, olimpikni yötkesh kérekmu-emesmu? udulla jawab béringlar”.

Visa Shirkitining yershari xaraktérlik qollash istratégiyesining yuqiri derijilik mu'awin re'isi andiriya feyirchayild mundaq jawab berdi: “Méning bu so'algha jawabim, eger hökümetler tenheriketchilerning bu musabiqige qatnishishigha ruxset qilsa, Visa shirkitimizmu ularni qollaydu.”

Kristofir simis uning jawabining “Yaq” yeni, olimpikni xitaydin yötkesh pikirini qollimaydighanliqini jezmleshtürdi.

Kristofir simis oxshash so'alni bashqa shirketlerning wekilliridinmu soridi, lékin ularmu Visa shirkitining wekili bilen asasen oxshash jawablarni bérishti.

Dölet mejlisi ezaliridin jéymis mekgowrén shirket wekilliridin “2022-Yilliq béyjing olimpik tenheriket musabiqisi” ge shirketning bash lidirlirinng qatnishidighan qatnashmaydighanliqini sorighanda asasen hemmisi dégüdek, musabiqige kimning qatnishidighanliqi heqqide shirkette téxi qarar élinmighanliqini bildürüshti.

Yighin nahayiti keskin dawamlashti. Dölet mejlisi ezaliridin tom malinowiski, mshéil park stil, jinnifir wekiston qatarliqlarmu ayrim-ayrim halda shirket wekilliridin nahayiti qattiq so'allarni soridi. Ular shirket wekillirining “2022-Yilliq béyjing olimpik tenheriket musabiqisi” ni qollash arqiliq “Irqiy qirghinchiliq”, éghir derijide kishilik hoquq depsendichiliki, mejburiy emgek qatarliq barliq “Insaniyetke qarshi jinayetlerni qollawatqanliqini eskertkende ular yenila xitayni eyibleshni ret qildi.

Amérika dölet mejlisi xitay ishliri komitétining re'isi jéf mérkléy yéqinda “Télégraf” tori élan qilghan “Uyghurlar we tibetler xitayning az sanliq milletlerge zerbe bérish herikitide Airbnb din behrilinishtin mehrum qaldi” serlewhilik maqaliside déyilgen nuqtilargha Airbnb shirkitining wekili olimpik we méyiplar olimpik tenheriket musabiqisining hemkarlashquchisi dawid xoli'oknng qandaq qaraydighanliqini soridi, dawid xoli'ok mundaq jawab berdi: “Biz izchil sistémimizdiki az sanliq milletlerge qaritilghan ‛kemsitish‚ni tekshürüp, éniqlap turimiz. Bizning shirketning sistémisidiki ‛kemsitish‚ élip barghan méhman kütidighanlarni sistémidin chiqirip tashlaymiz. Bügün'ge qeder qa'idimizge boysunmighan bir yérim milyon kishini sistémidin chiqarduq. Bu san xitaydiki méhman kütidighanlarni öz ichige alidu”.

Jénnifir wekiston shirket wekilliridin, bolupmu shinjangda shirkiti bar bolghan kokakola shirkitidin mehsulatlirining mejburiy emgekke chétishliq ikenlikige qandaq qaraydighanliqini sorighanda kokakola shirkitining wekili ularning teminlesh zenjirining mejburiy emgektin xali ikenlikide ching turdi.

Bu yil iyunda amérika kéngesh palata ezasi marku rubiyo kokakola qatarliq bir qanche dangliq shirketlerning xitayning mejburiy emgikini ‍ishletkenlikini tenqidlep, bu shirketlerni “Béyjingning Uyghurlargha qarita sadir qilghan jinayetlirige ‍amérikaliqlarni shérik qilip qoydi”, dep eyibligenidi.

“Nyu-york waqti géziti” ning ashkarilishiche, kokakola shirkitining amérika dölet mejliside “Uyghur mejburiy emgikini cheklesh qanuni” gha qarshi pa'aliyet qilghan. Amérika dölet mejlisidiki xadimlar, weziyettin xewerdar zatlar we alaqidar höjjetler bu ikki shirketning dellallarni yallap, amérika dölet mejliside bu qanunining maqullinishigha qarshi pa'aliyet qilghanliqini ilgiri sürgen.

Axirida dölet mejlisi wekilliri shirket wekillirining xitay hakimiyitining Uyghurlargha yürgüzüwatqan “Irqiy qirghinchiliq”, éghir derijide kishilik hoquq depsendichiliki, mejburiy emgek qatarliq barliq “Insaniyetke qarshi jinayetlirini bilip turup, ashu hakimiyetni qollawatqanliqidin nahayiti epsuslan'ghanliqini bildürüshti.

Ijtima'iy taratqularda siyasiy pa'aliyetchiler, Uyghur teshkilatliri özlirining mezkur guwahliq anglash yighinini anglap yuqiriqi dangliq shirketlerdin ümidsizlen'genlikini, eslide insanliqning adaletni yaqilishi bilen bu dunyaning güllinidighanliqini otturigha qoyushqan.

Uyghur herikiti teshkilati bu heqte mexsus bayanat élan qilghan. Bayanatta mundaq déyilgen: “Mezkur yighinda héchqaysi shirket Uyghur qirghinchiliqini eyiblimidi, eksiche bahane körsetti. Uyghur xelqining hayati élan arqiliq tapqan dollardin qimmetlik idi”.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.