Bérlin muzéyidiki ming öy resimliri Uyghurlarning parlaq medeniyet tarixini namayen qilmaqta

Muxbirimiz gülchéhre
2022.09.25
Bérlin muzéyidiki ming öy resimliri Uyghurlarning parlaq medeniyet tarixini namayen qilmaqta Gérmaniye paytexti bérlindiki eng muhim medeniyet-sen'et körgezmiliridiki turpandin élip kélin'gen 2-qétimliq elspidiyeside.
Photo: RFA

Gérmaniye paytexti bérlindiki eng muhim medeniyet-sen'et körgezmiliridin biri bolghan “Xumboldt munbiri” (Humboldt Forum) yéngidin zamaniwiy usulda layihelinip, yéqinda awamgha échiwétilgen. Bu bérlindiki chong tiptiki muzéylarning biri hésablinidu.

Bérlindiki xumboldt muzéyning sherq qanitigha asiya sen'et muzéyi we étnologiye muzéyi orunlashturulghan bolup, 16-séntebirdin bashlap tamashibinlargha échiwétilgen.

Gérmaniye paytexti bérlindiki eng muhim medeniyet-sen'et körgezmiliridiki turpandin élip kélin'gen 2-qétimliq elspidiyeside.
Gérmaniye paytexti bérlindiki eng muhim medeniyet-sen'et körgezmiliridiki turpandin élip kélin'gen 2-qétimliq elspidiyeside.

Bu mozéyning tor bétidiki tonushturushlardin qarighanda, muzéygha qedimki zaman'gha da'ir ésil toqumichiliq buyumliri, gilem we yipek mehsulatliri, sapaldin yasalghan buyumlar, türlük uslubtiki kiyim-kéchikler, zibu-zinnet buyumliri sen'etlik shekilde tizilghan؛ bu boyumlar heqqidiki türlük yazmilar we xatiriler gireleshtürülgen. Muzéyda körgezme qilin'ghan qedimki medeniyet-sen'et buyumliri yoqiri téxnologiyelik maharet bilen reqemleshtürülgen bolup, körgüchining tesewwurini zaman chékidin halqitip chiqip, ularni tönügün, bügün we etiki dunyagha bashlap kiridiken.

Xumboldt munbirining asiya sen'iti böliki tolimu jezibidar uslubta körgezme qilin'ghan bolup, bu yerge tizilghan Uyghurlarni öz ichige asiya xelqlirige a'it qedimki medeniyet we hüner-sen'et boyumliri közge alahide chéliqidiken. Bu buyumlar ularning kimlik teweliki, tarixta qurghan döletliri, yaratqan parlaq medeniyetliri, ularning oxshimighan siyasiy we iqtisadiy tüzümlerde insaniyet üchün qandaq ixtiralarni berpa qilghanliqi obrazliq halda yorutup bérilgen.

Gérmaniye paytexti bérlindiki eng muhim medeniyet-sen'et körgezmiliridiki turpan qujudin 1-qétimda élip kélin'gen perining süriti, Uyghurlarning budda dini medeniyitige tewe.
Gérmaniye paytexti bérlindiki eng muhim medeniyet-sen'et körgezmiliridiki turpan qujudin 1-qétimda élip kélin'gen perining süriti, Uyghurlarning budda dini medeniyitige tewe.

Aq mermer we qoram tashlar bilen bézelgen bu muzéyda qedimiy medeniyet-sen'et buyumliri hazirqi zaman yoquri téxnikisi hemde sen'et layihesi boyiche gireleshtürülüp namayen qilin'ghan bolup, bu hal ziyaretchilerge xuddi shu medeniyet we sen'etni yaratqan qedimki xelqler bilen söhbetlishiwatqandek, ularning tarixini güzel sen'et hékayliri arqiliq anglawatqandek tuyghu béridiken.

Gérmaniyede yashawatqan tetqiqatchi, qedimki türk we Uyghur tili mutexessisi doktor ablet semet ependi bu heqte mexsus ziyaritimizni qobul qildi. U bu muzéy échilghandin buyan özining 3 qétim ziyaret qilghanliqini, her bir qétim ziyaret qilghanda özining oxshimighan tuyghu we hayajan'gha chömülgenlikini bayan qildi.

Gérmaniye paytexti bérlindiki eng muhim medeniyet-sen'et körgezmiliridiki yipek üstige sizilghan gül tutup turghan qolning meshhur resimi.
Gérmaniye paytexti bérlindiki eng muhim medeniyet-sen'et körgezmiliridiki yipek üstige sizilghan gül tutup turghan qolning meshhur resimi.

Ablet ependining chüshendürüshiche, bu mozéyning asiya sen'iti bölikide asasliqi Uyghurlarning qedimki buddizim dewrige xas ming öy tam süretliri, sapal buyumlar, yaghach oymilar, kiyim-kéchek hem türlük toqulmilar, shundaqla turpan we tarim oymanliqidin qéziwélin'ghan türlük asare-etiqe boyumliri orun alghan iken. Ular 19-esirning axiriliridin 20-esirning bashlirighiche bolghan jeryanda gérmaniye ékspidétsiyechiliri we arxé'ologliri teripidin Uyghur rayonidin qéziwélinip élip kélin'gen iken.

Doktor ablet semetning tekitlishiche, Uyghurlar nöwette xitayning irqiy qirghinchiliqigha duch kéliwatqan؛ til, medeniyet we kimlik jehette mislisiz derijide yoqitishqa uchrawatqan mushundaq bir pewqul'adde mezgilde, gérmaniyidiki bu dangliq mozéyda Uyghurlarning tarixita yaratqan parlaq medeniyet namayendilirining körgezme qilinishi we dunya ehlige körsitilishi, intayin zor ehmiyetke ige iken.

Gérmaniye paytexti bérlindiki eng muhim medeniyet-sen'et körgezmiliridiki 1-tam resim 4 neper shahzadining resimi kucha qizil ming oydin élip kélin'gen. 4-Qétimliq ékspéditsiyide élip kélin'gen.
Gérmaniye paytexti bérlindiki eng muhim medeniyet-sen'et körgezmiliridiki 1-tam resim 4 neper shahzadining resimi kucha qizil ming oydin élip kélin'gen. 4-Qétimliq ékspéditsiyide élip kélin'gen.

Ötken jüme künidin bashlap, dunyadiki chong taratqularda bu muzéygha munasiwetlik élan qilin'ghan xewerlerge qarighanda, yéqindin buyan bu muzéyni ziyaret qilghuchilar hessilep köpeygen. 4 Ming kwadrat métir da'irige ige bérlindiki xumbold munbirining étnologiye muzéyi bilen asiya sen'et mozéyi bölikige 20 mingdin artuq körgezme buyumi qoyulghan iken. Bular asasliqi özbékistan, tajikistan, qirghizistan, türkmenistan qatarliq ottura asiya döletliri we sherqiy türkistan'gha da'iri medeniyet misraliridin teshkil tapqan iken. Bularning köpinchisi ilgiri körgezme qilinmighan bolup, ziyaretchilerni heyran qaldurghan.

Gérmaniye paytexti bérlindiki eng muhim medeniyet-sen'et körgezmiliridiki Uyghur élidin qézip kélin'gen asar'etiqiler.
Gérmaniye paytexti bérlindiki eng muhim medeniyet-sen'et körgezmiliridiki Uyghur élidin qézip kélin'gen asar'etiqiler.

Ablet semetning tekitlishiche, xumbold munbiridiki herqaysiy muzéy bölümlirige qoyulghan buyumlar afriqa, amérika qit'esi we asiyagha a'it bolup, bu buymlarning bir qismi mustemlike we irqchiliq tarixining janliq xatirisi iken. Bu buyumlar ziyaretchilerde mustemlikichilikning tesiri heqqide jiddiy so'allarni peyda qilmaqta iken.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.