“Bilim — küch” zhurnilining tunji sani neshr qilindi

Uyghur akadémiyesining we qutadghubilig institutining tirishchanliqliri netijiside “Bilim — küch” zhurnilining tunji sanining éléktronluq nusxisi 21-mart küni élan qilindi.

Hayatliq ilmi mutexessisi we penni omumlashturush yazghuchisi merhum abbas burhanning yétekchilikide tesis qilin'ghan, tebi'iy pen we penni omumlashturush jehettin ülgilik rol oynap kelgen “Bilim – küch” zhurnili 2017-yilidin kéyin toxtap qalghan idi.

Xitayning rayondiki irqiy qirghinchiliq we assimilyatsiye siyasiti tüpeyli Uyghur tili we medeniyitining xitayning négizlik zerbe bérish nishanigha aylinip qalghanliqi melum. Uyghur élida Uyghur tilida neshr qilin'ghan kitab-zhurnallarning yoq qilinishi we cheklinishi muhajirettiki Uyghur ziyaliylirini heriketke keltürmekte.

Yéqinda Uyghur akadémiyisining terkibide qurulghan qutadghubilig instituti tebi'iy pen sahesidiki 50 din artuq pen-tetqiqatchini teshkillep, “Bilim – küch” zhurnilini chet elde eslige keltürüshni qarar qilghan.

Uyghur akadémiyesining we qutadghubilig institutining tirishchanliqliri netijiside “Bilim — küch” zhurnilining tunji sanining éléktronluq nusxisi 21-mart küni élan qilin'ghan bolup, Uyghur akadémiyesining ijra'iye re'isi ablimit qaraxan ependim zhurnal heqqide etrapliq melumat berdi.

Uyghur élida pen ‏-téxnikini omumlashturush, Uyghur jem'iyitining medeniyet we ma'arip sewiyisini östürüsh üchün merhum abbas burhan ependining tirishchanliqi bilen 1980-yilidin bashlap, “Bilim-küch”, “Pen we turmush” qatarliq Uyghur tilidiki tebi'iy pen zhurnalliri neshr qilin'ghan idi.

“Bilim — küch” zhurnili Uyghur élida 400 sandin artuq neshr qilin'ghan bolup, xitayning kéyinki yillardiki qirghinchiliq siyasiti, lagér tüzülmisi we ma'ariptin Uyghur tilini cheklishi seweblik neshrdin toxtighan idi.

Qutadghubilig institutining mudiri doktor ablet semet ependi “Bilim – küch” zhurnilining toxtap qélishidiki sewebler we Uyghur jem'iyitige körsetken tesiri toghriliq tepsiliy toxtaldi.

Közetküchilerning qarishiche, Uyghur tilining ma'aripta cheklinishi we kespi sahelerdin Uyghur tilining qollinilmasliqi Uyghur tili we medeniyitining tereqqiyatini tosup qoyidiken. Élim-pen bilimlirining we kespi atalghularning Uyghur tilida omumlishishi Uyghur jem'iyitining we medeniyitining zamaniwilishishqa we tereqqiy qilishigha türtke bolidiken.

Xitay hökmitining Uyghurlarni nishan qilghan qirghinchiliq we assimilyatsiye siyasetliri seweblik Uyghur jem'iyitide Uyghur tili we medeniyitining chongqur zeximige uchrawatqanliqi otturigha qoyulup kelmekte.

Mutexessislerning éytishiche, Uyghur tilida élan qilin'ghan penni omumlashturush eserliri a'ile we taratqularda qismen mewjutluqini saqlap qéliwatqan Uyghur tilining ilmiy we pen-téxnika saheliride qollinishchanliqini östürüshte muhim rol oynaydiken.

Qutadghubilig inistituti teripidin neshr qilin'ghan “Bilim – küch” zhurnilining bash muherriri doktor memtimin abbas ependi ziyaritimizni qobul qilip, “Bilim-küch” zhurnilining neshr qilinishining ehmiyiti we tesiri toghrisida köz qarashlirini biz bilen ortaqlashti.

Tébbiy dora tetqiqat yétekchisi we Uyghur akadémiyesining pexri re'isi doktor rishat abbas ependi “Bilim – küch” zhurniligha yazghan béghishlimida Uyghur ziyaliylirigha chaqiriq qilip mundaq dégen: “‛bilim-küch‚ zhurnilining muhajirette qaytidin neshr qilinishi, del shu meqsetlirimizge yétishte xelqimizge ilham béridighan ijabiy küch bolghusi. Shunga men bu zhurnalning neshr qilinishini qizghin tebriklesh bilen birge, her qaysi döletlerdiki Uyghur pen-tetqiqatchilirimizni burunqidek yekke halette ish qilishqa xatime bérip, küchni birleshtürüp, milliy mewjutluqimizni qoghdash we milliy musteqilliqimizni tézrek qolgha keltürüsh yolida birlikte heriket qilishqa, charisizliq ichide téngirqawatqan wetendiki qérindashlirimizning biz pen-tetqiqatchilardin kütken ümidini jan pidaliq bilen aqlashqa chaqirimen.”

Xitay hökümitining rayonda élip bériwatqan qirghinchiliq siyasiti we medeniyet buzghunchiliqi Uyghur élidiki Uyghur, qazaq qatarliq étnik guruppilarning mewjutluqigha tehdit peyda qiliwatqan bolup, muhajirettiki Uyghur ziyaliyliri milliy mewjutluqini qoghdash üchün zich hemkarliq ornitip, her xil medeniyet-sen'et pa'aliyetlirini teshkillep kelmekte.