Antoniy bilinkin Uyghur irqiy qirghinchiliqini toxtitishni tekitligen

Amérika tashqiy ishlar ministiri antoniy bilinkin 2-mart küni, b d t kishilik hoquq kéngishining 52-nöwetlik yighinining bashlinishi munasiwiti bilen mexsus bayanat élan qilghan. U bu bayanatida b d t kishilik hoquq xitabnamisining élan qilinish jeryani we hem kishilik hoquq kéngishining qurulush meqsiti üstide tepsiliy toxtilip ötken. U, b d t ning kishilik hoquqqa munasiwetlik apparatlirini öz burchini ada qilishqa, dunyaning hemme yéridiki kishilik hoquq mesililirige barawer mu'amile qilishqa chaqirghan.

Antoniy bilinkin bu bayanatida dunyaning hazirqi kishilik hoquq weziyitining intayin jiddiy ehwalda turuwatqanliqini éytqanda, Uyghurlarning irqiy qirghinchiliqqa uchrash mesilisini misalgha alghan. U xitay hökümitining Uyghurlargha irqiy qirghinchiliq we insaniyetke qarshi jinayet yürgüzüshning dawam qiliwatqanliqini tekitligen.

U mundaq dégen: “Biz xitayning shinjangdiki Uyghurlar we bashqa az sanliq milletlerge qarita dawam qiliwatqan irqiy qirghinchiliqi we insaniyetke qarshi jinayi qilmishlirigha qattiq diqqet qiliwatimiz. Xitay xelq jumhuriyitining shinjangda yürgüzgen éghir zulumliri, jümlidin Uyghurlar we bashqa xelqlerni keng kölemde tutqun qilghanliqi, ularni erkinlikidin xalighanche mehrum qiliwatqanliqi, shundaqla tutqunlarning qiyin-qistaq, jinsiy zorawanliqqa uchrawatqanliqi, b d t kishilik hoquq aliy komissarliqi ishxanisi bultur tarqatqan doklatta ishenchlik pakitlar bilen mu'eyyenleshtürülgen.”

Amérika tashqiy ishlar ministiri antoniy bilinkinning bu muhim nutuqida xitay hökümitining Uyghurlargha yürgüzüwatqan irqiy qirghinchiliqining hélihem dawamlishiwatqanliqini eskertishi, dunya Uyghur qurultiyining alqishigha érishti. Dunya Uyghur qurultiyining re'isi dolqun eysa radiyomizgha qilghan sözide, antoniy bilinkinning sözini qarshi élish bilen birge, bashqa démokratik döletler hökümetlirinimu amérika bilen maslishishqachaqirdi.

U mundaq dédi: “Bilinkin ependining Uyghur irqiy qirghinchiliqining hélihem dawamlishiwatqanliqini tekitlishi intayin muhim. Bu bashqa démokratik döletlernimu heriketke keltürüshi kérek. Ularmu Uyghurlargha yürgüzülüwatqan irqiy qirghinchiliq we insaniyetke qarshi jinayetni toxtitish üchün derhal amérika bilen hemkarlishishi, uni qollishi kérek. Mexsus Uyghur qirghinchiliqini toxtitish heqqide yighin teshkillinishi kérek.”

Amérika tashqiy ishlar ministiri antony bilinkin kishilik hoquq kéngishige qilghan sözide yüz bériwatqan bu zor kishilik hoquq depsendichilikliri, jümlidin rusiyening ukra'inagha qaratqan tajawuzchiliqi, xitayning Uyghurlargha qaritiwatqan irqiy qirghinchiliqi, iran hakimiyitining öz xelqini basturushi qatarliq weqelerni nezerde tutqanda, “Kishilik hoquq xitabnamisida bérilgen wedilerni orunlash texirsiz halgha keldi” dep tekitligen. U buni “Xelq'ara tinchliq we bixeterlik, tereqqiyat we insaniy qedir-qimmet üchün zörür” dep körsetken.

Amérika Uyghur birleshmisining re'isi elfidar iltebirning bildürüshiche, antoniy bilinkinning sözi Uyghur irqiy qirghinchiliqi mesilisining amérika tashqiy siyasitining muhim bir parchisi bolidighanliqining ipadisi iken.

Elfidar sözide mundaq dédi: “Uyghurlargha qaritiliwatqan irqiy qirghinchiliq mesilisi amérika tashqi siyasitidiki muhim mesile bolup kelmekte. Bu nöwet antoniy bilinkin ependining b d t kishilik hoquq kéngishida qilghan nutuqida, bu irqiy qirghinchiliqning dawamlishiwatqanliqini tekitlishi bashqa döletlernimu bu mesilide ortaq köz qarashqa kélip heriketke dewet qilishi bolup hésablinidu. Bu intayin muhim. Bu bizge amérika hökümitining Uyghurlarning yénida ikenlikini hés qilduridu we bizni téximu köp ishlarni qilishqa righbetlendüridu.”

Melum bolushiche, bu yil 12-ay kelgende xelq'ara kishilik hoquq xitabnamisi élan qilin'ghanliqigha 75 yil tolidighan bolup, b d t buni keng kölemlik xatirileshni pilan qilmaqtiken. Mana bu sewebtin antoniy blinkinning nutuqidimu “Kishilik hoquq xitabnamisi” ning élan qilinishi we uning ehmiyiti üstide noqtiliq toxtalghan.

U nutuqida b d t ning bash katipi antoniyo gutres, kishilik hoquq aliy komissari wolker türk we kishilik hoquq kéngishining re'isi waklaw balek qatarliqlargha xitab qilip, “Kishilik hoquq xitabnamisi” bundin 75 yil awwal tüzülüp jakarlan'ghanda, uning herxil dölet we milletlerge tewe mutexessiler teripidin tetqiq qilinish we inchiklik bilen muzakire qilinish asasida yolgha qoyulghanliqini, shunga kishilik hoquqning hergizmu melum dölet yaki idé'ologiyegila tewe emeslikini, uning barche xelqlerge xas uniwérsal hoquq ikenlikini alahide eskertken. U b d t ni kishilik hoquq jawabkarliqini sürüshtürüshte adil bolushqa, hemme döletlerge barawer mu'amile qilishqa dewet qilghan. U amérikaning kishilik hoquqni dunyaning hemme yéride ilgiri sürüshni qollashni dawam qilidighanliqini tekitlesh bilen birge, “‛kishilik hoquq xitabnamisi‚ning uniwérsalliqigha kapaletlik qilish we dunyaning herqandaq yéride kishilik hoquqni qoghdash kishilik hoquq kéngishining we b d t gha eza her bir döletning mes'uliyitidur” dep eskertken.