Firansiye metbu'atliri: xitayning dilnur reyhan üstidin erz qilishi edliye jehettin parakendichilik sélishtur

12-Mart, firansiye paytexti parizhning éwériy shehiri sot mehkimiside dilnur reyhanning “Éwériy insaniyet féstiwali” da xitay teshwiqatlirigha irqiy qirghinchiliqqa simwol qilin'ghan qizil sir chéchiwétish weqesige qarita sot échilishi kérek idi. Sotqa dilnur reyhan qatarliqlar kelgen bolsimu, emma dewager xitay elchixanisi wekilliri sotqa kelmigenliki üchün bu sot échilmay qalghan.

Wahalenki, firansiye metbu'atliri bu weqeni “Xitayning meqsiti, dilnur we gülbahar jélilowagha oxshash kishilerni süküt qilishqa mejburlash, pa'aliyetliridin tosushtur. Xitay muhajirettiki xelqlerge edliye jehettin parakendichilik sélish arqiliq chégra halqip basturushqa urunmaqta”, dep ipadiligen.

Dilnur reyhan xanim bu munasiwet bilen radiyomizning ziyaritini qobul qilip, bügünki sot heqqidiki tepsilatlarni ortaqlashti.

Eslide bügün, yeni 12-mart küni etigen sa'et toqquzda bashlinidighan sotqa dilnur reyhandin bashqa yene, dilnur reyhanning adwokati, “Uyghurlar üchün birlik kolléktipi” ning ezaliri, shundaqla firansiyede pa'aliyet élip baridighan on'gha yéqin kishilik hoquq pa'aliyetchisi, tetqiqatchilar, dunya géziti, firansiye xewerliri, firansiye axbarat agéntliqi qatarliq axbaratlardin muxbirlar kélip qatnashqan. Sottin kéyin biz dilnurning adwokatini ziyaret qilduq. U, so'allirimizgha jawab bérip bu sot heqqidiki tepsilatlarni ortaqlashti.

RFA/Hebibulla Izchi

U mundaq deydu “Men bu sotqa qatnashtim, bu sotning kéchiktürülüshi bir paji'e emes. Firansiye Uyghur xelqige qaritilghan irqiy qirghinchiliqni eyibleydu.

Uning üstige dilnurning qilghini u zorawanliq emes belki u pikri erkinliki, shundaqla firansiye qanuniy teripidin qoghdilidighan asasliq ikki chong erkinlikning biri. Shunga, sot bu xil ehwalda barliq eyibleshlerni ret qilishi kérek. Bu yerdiki mesile xitayning bash elchisining firansiye edliyesini özlirining qirghinchiliqini inkar qilishidiki wasite qilishqa urunushidur. Xitay sotqa sun'ghan erzi boyiche héchkimni ewetmidi. Éniqki, bu firansiyege nisbeten bir zulum, bu, chégra halqighan basturush we qirghinchiliqning chet elgiche uzirishidur, bu, xitayning pa'aliyetchilerni qorqutush, awazini boghush, ziyankeshlik qilishqa urunush usullirini körsitip béridu.”

Bu weqening kélip chiqishi؛2022-yili firansiyening éwériy shehiride ötküzülgen “Insaniyet féstiwali” gha xitay elchixanisimu teklip qilin'ghan, buninggha naraziliq bildürgen yéshillar partiyesi ezalirini öz ichige alghan nechche onlighan parlamént ezaliri we dilnur reyhan bashchiliqidiki firansiyediki Uyghur pa'aliyetchiler birliship xitay chédiri aldida naraziliq namayishi ötküzüp, dilnur reyhan we lagér shahiti gülbahar jélilowa xitayning teshwiqat lozunkilirigha qizil renglik sir chéchip naraziliqini ipadiligen. Dilnur bu heqtiki tepsilatlarnimu anglarmenler bilen ortaqlashti.

Igilishimizche xitay hökümiti bundin burunmu Uyghur irqiy qirghinchiliqini ret qilish üchün mejburlash diplomatiyesi qollinip, tetqiqatchi walériy nikét üstidin firansiyediki elchixanisi arqiliq, Uyghurlar üchün birlik kolléktipi bashliqi antonéy antést üstidin kungzi instituti arqiliq erz qilghan bolup, bu qétim bolsa dilnur reyhan üstidin firansiyediki elchixanisi arqiliq erz qilghan.

Firansiyediki herbiy mektep istratégiyelik tetqiqat ornining 2021-yilidiki doklatida, xitayning firansiyediki “Inkar qilish teshwiqati, mejburlash diplomatiyesi we béyjingni tenqid qilghuchilargha pisxika hem qanun arqiliq parakendichilik sélish” herikiti heqqide bayan qilin'ghan bolup, xitay hökümiti qirghinchiliq siyasitini tenqid qilghuchilargha “Edliye jehettin parakendichilik sélish” élip bérip ularni süküt qilishqa mejburlawatqanliqi otturigha qoyulghan.