Америкидики уйғурлар рамизан ейида (2)

Хитай һөкүмити рамзанда уйғур диярида мәсчитләрни қамал қилип,аилиләргә халиғанчә бастуруп кирип тәкшүрүп,уйғурларниң роза тутишини,өзлири халиған җамаәтлири билән тәрәви намаз оқушини чәкләватқан бир мәзгилдә, америкидики муһаҗирәттә яшаватқан уйғурлар мубарәк рамизан күнлирини бу дөләттә бәрпа болған диний әркинликләрдин бәһриман болуп, өз хаслиқида өткүзүшкә тиришиду.

Улар пурсәт тепип вәтәндаш, юртдаш қериндашлири билән биллә иптар қилип, аилиси вә омақ пәрзәнтлириниму еливелишни унутмай биллә мәсчиткә берип,тарави намазлирини биллә сәп болуп туруп оқушуп, шундақла охшаш нийәттә дуаға қол күтүриду,дуалирида, шәрқий түркистан хәлқиниң һөрликини, тартиватқан азаб оқубәтләрдин қутулушини тиләп,пүтүн вуҗуди билән көзлиригә яш алған һалда узақ - узақ дуа қилишиду... Мана бу муһаҗрәттә яшаватқан уйғурларниң рамизандики көрүниши. Нөвәттә мухбиримиз гүлчеһрәниң тәйярлишида, америкидики уйғурларниң рамизандики һаятини уларниң өзлиридин аңлайли.

Мәйли қайси ирқ, қайси диндин болмисун мәйли, қайси тилда сөзлимисун баравәрлик, муһәббәт, адаләт, тинчлиқ вә әркинликни омумлаштуруштин ибарәт гүзәл ғайә үстигә қурулған америкида яшаватқан уйғурларму, бу дөләттики башқа мусулманларға охшаш, үмидвар һаләттә өз кимлики бойичә, болупму диний етиқадини күчәйтиш имканлирини издәп яшимақта. Рамазандәк хасийәтлик ай болса улар үчүн вәтәндашлири билән техиму еҗил өтидиған, иманини күчәйтидиған, вәтән хәлқигә болған сеғиниши әркинликигә болған арзулирини дуалирида ипадә қилидиған бир чоңқур һессий туйғуға чөмгән мәзгил. Биз буни 10 йиллардин буян вашнгтонда яшаватқан бу уйғур ханимниң баянлиридин чүшинип алалаймиз :

- Шүкри әлһәмдулилла роза рамизанларни аилә бойичә шундақ көңүллүк хатирҗәм өткүзүватимиз. Өзимиз йәп көнгән тамақлиримизни қилип өткүзиватимиз.

Вәтәндә биринчидин шараит болмиғанлиқтин иккинчидин мусулманлиқ мәҗбурийитимизни чүшәнмәслик сәвәбләрдин бундақ роза тутуп бақмиған, әмма америкиға кәлгәндин кейин, һаятимда чоң “өзгириш болди, шунчилик әркин шараит бар бу йәрдә, қуранни өгәндим, динимизни техиму бәк чүшиниш пурсити болди, диний сәвийиси бар кишиләрдин тәлим алдим, диний мәҗбурйәтлиримизни йолдишим билән тәң өгәндим,балилиримниң диний етиқад асасини турғузушқа тиришиватимиз”.

- Америкидики диний әркинликниң сизгә әң чоңқур тәсир қилған тәрипи қайси ?

- Һәммидин сөйүнидиғиним немә десиңиз, мәсилән һәр җүмә намизиға барғанда, мәсчит алдида сақчиларни көримиз улар җүмә намизиға кирип чиқиватқан мусулман аммисиға қатнаш қолайлиқ яритиш үчүн хизмәт қилиду, рамизандиму кәчтә тарави намазлириға барғандиму шундақ асанлиқлар яритиду, гәрчә бу кичик бир иш болсиму америка җәмийитидики мусулманларға көңүл бөлүшни, уларниң мусулманларниң диний етиқадиға болған һөрмәт вә һәмкарлиқини көрүвалғили болиду.

- Өзиңиз игә болған диний әркинликләр билән вәтәндики өзиңизгә охшаш муслимәләрниң вәзийитини селиштурғанда немиләрни ойлайсиз ?

- Шунчилик азаблинимән, уларниң яғлиқ чигишидин тартип әң аддий кишилик һоқуқидинму мәһрум қиливатиду, мәсчиткә кириш әсла мумкин әмәс, уларниңму роза тутқуси бар әмма имканийити йоқ, биз бу йәрдә бундақ бесимларға учрап бақмидуқ, өзимизниң кишилик вә диний һоқуқлиримизни қоғдап келиватимиз, аддиси балилиримизни диний мәктәпләрдә оқутушни таллаш һоқоқимиз бар.Балилиримизму буларни билиши керәк, биз балилиримизға бу еришиватқан немәтлиридин, имкан,шараитилардин миннәтдар болушни өгитиватимиз. Һәр намизимда, мәйли рамзанда болсун вәтәндики қериндашлирим үчүн дуа қилимән, аллаһ қериндашлиримизни аллаһ өз панаһида сақлисун, еғир мушкүлчиликләрдин, азаб оқубәтләрдин сақлисун,аллаһ һәммимизниң дуалирини қобул әтсун амин.

Мусулманлар үчүн дуалар иҗабәт болидиған катта ай саналған мубарәк рамзанда, тарави намизи қачуруп қоюшқа болмайдиған ибадәт вақти әлвәттә, америкидики мәсчитләрдә тарави намазлирида охшимиған әлләрдин кәлгән, охшимиған ирқ вә тилдики пәрқлиқ кийингән мусулманларни көрисиз, уйғурлар мана мушундақ һәр милләттин һәр әлләрдин йиғилған җамаәткә өзиниң кимликини уйғурлар вәзийитини аңлитишни унтумайду, өзиниң бурчи дәп қилиду, һәтта шундақ бир мәсчиттә хәлқаралашқан җамаәткә имамлиқ қиливатқан диндар уйғур яш билал, һәр тәблиғлиридә вә вәз нәсиһәтләрдә уйғурлардәк зулум чекиватқан бир мусулман әһлиниң барлиқини унтуп қалмаслиқни дәвәт қилип кәлмәктә.

- Рамизан интайин яхши өтүватиду, америкида мусулманлар билән биллә қутлуқ тәбрикләватимиз, мәсчиттиму күндә бәш алтә йүз қериндашларға иптар беримиз, җамаәـму хизмәтләрни талишип қилиду, мән бир уйғур бу мәсчиттә имам болуп туруватимән, шуңа дуняниң һәммә йәрлиридин кәлгән мусулманлар уйғурлар десә билиду уйғур вәзийитдинму хәвири бар, чүнки мәнму бу һәқтә давамлиқ аңлитип туримән.

Кишиләр тарави, җүмә намазлириға аилиси билән аял балилирини елип келиду, җамаәни аватлаштуруду, тарави намазлирини икки саәттин артуқ биз билән оқуп келиватиду, әмди бу җайдики имканларни бизниң вәтәнниң һалиға селиштурғили болмайду, зулум шундақ артип кәтти биринчи болуп динимизға һуҗум қиливатиду, ассимилятсийә қилип хитай қилишни мәқсәт қилған бу сиясәткә уйғурлар баш әгмәй тиркишип келиватимиз. Әгәр мәсчитләргә баралмиса өйидә ибадәт қилиш имканийити болса өйдә қилсиму болиду.

- Роза тутушни чәкләш тәдбирлири җидди йүргүзүватқан бир шараитта уйғурлар рамизанлиқ ибадитини қайси шәкилдә қилиши мумкин ?

- Зулум шундақ артип кәтти, аллаһ уларниң ибадәтлирини қобул қилиду иншаалла, мәсилән бир киши роза тутқан болса, хитай сақчилири кирип розаңни ачисә дәп мәҗбур қилса, униң алдида ағзини йепип қойса болса болиду мәҗбурий ечивәткән тәқдирдиму униң розиси қобул болиду, чүнки у мәҗбурланған болиду, капирниң искәнҗисидә мәҗбур болғанлиқи үчүн ун иң ибадити бизниңкидинму әвзәл болиду иншаалла.