Muhajirettiki Uyghur serxiller balilar we diniy terbiye heqqide munazire élip bardi

Qeshqer toqquzaqta échilghan ana til kursi oqughuchiliri sen'et programmisi körsetmekte. 2012-Yili.

Yéqinqi künlerdin buyan ijtima'iy taratqularda balilargha dinni qanche yashtin bashlap ögetse muwapiq bolidighanliqi heqqide munaziriler dawam qiliwatqanliqi melum.

Munaziride asasliq pikir bayan qilghuchilar erkin sidiq we hebibulla köseni bolmaqta. Doktor erkin sidiq on yashtin burun balilarni ma'ariptin ayrip mexsus din oqutushning toghra emeslikini tekitligen. Hebibulla kösenimu bu qarashni qollighandin bashqa din öginishni melum yash bilen cheklep qoyushni toghra tapmighan.

Muhajirettiki Uyghurlar qizghin munazire qiliwatqan mezkur maqalining yézilishigha seweb amillar heqqide biz doktor erkin sidiqni ziyaret qilduq. U özining balilarning din öginishi heqqide maqale yézip qélishining sewebi heqqide toxtilip ötti. Uning sürüshte qilishiche, türkiyede balilarni mektepke bermey medrisilerde “Qur'an” yadlitidighan ehwal dawam qiliwatqan iken.

Erkin sidiq mezkur maqalini yézish jeryanida qandaq ölimalardin némilerni ögen'genliki heqqide toxtilip ötti. Uning éytishiche, bu témida izdinish jeryanida sherqte we gherbte oqup yétishken no'iman elixan dégen ölimaning léksiyesidin paydilan'ghan iken. Erkin sidiqning éytishiche, maqale yézilghandin kéyin muhajirettiki taratqularda kengri tarqalghan. Maqalige yézilghan inkaslar heqqide erkin sidiq ependi öz qarashlirini bayan qilip ötti.

Erkin sidiqning éytishiche, u mezkur maqalini yézishtin burun bek ensirigen iken. Chünki bundin bir qanche yil burun u din heqqide yézilghan bir qanche maqalisi seweblik “Özige tewe bolmighan sahelerge arilashti, ölimalardin ish talashti, özi bilmigen ilimdin gep qildi,” dégendek chüshenchidiki kishilerning qattiq hujumigha uchrighan iken. Bu qétimqi maqalisi buning eksiche chékilish qétim sani yuqiri bolghanning üstige nurghun aghzaki mu'eyyenleshtürüshlerge érishken.

Hebibulla köseni mezkur léksiyedin bashqilarning tewsiyisi arqiliq xewer tapqanliqini éytip, maqalidiki mu'eyyenleshtüridighan nuqtilar heqqide öz qarashlirini bayan qildi. U maqale heqqide tapshurup alghan inkaslar toghrisida toxtilip, kishilerning bu heqtiki perqliq inkaslirigha radiyomiz arqiliq chüshenche berdi.

Hebibulla kösenimu türkiyede balilarning mektepke ewetilmey mexsus “Qur'an” yadlitilidighan orunlargha bend qilinishini xata dep qaraydighan bolup, bu heqte erkin sidiq bilen ortaq qarashta iken. U özining kechürmishliri asasida balilarning “Qur'an” öginishi choqum mektepke bérishtin burun bolushi kérek dégen qarashni toghra tapmaydiken.

Gollandiyede yashawatqan bir oqurmen pikir bayan qilip, maqalining xulase qismida tilgha élin'ghan dinni 10 yashtin kéyin ögitish kérek dégen xulasining müjmel bolup qalghanliqini bildürdi. U özining maqalidin mu'eyyenleshtüridighan we qoshulmaydighan nuqtilirini bayan qildi.

Doktor erkin sidiq bilen ölima hebibulla kösenining éytqanlirigha qarighanda, ular ata-anilarning din oqutush üchün balilarni asasi ma'ariptin mehrum qoyushigha qet'iy qarshi iken.

Doktor erkin sidiq yéqinqi yillardin bashlap balilar terbiyesige a'it maqalilerni yézip kéliwatqan bolup, yéqinqi bir ay ichide yazghan “Balilar terbiyesi we kimlik”, “Balilargha dinni qanche yashtin bashlap ögitish kérek” dégen maqaliler shuning dawami hésablinidiken. Bu maqaliler élan qilin'ghandila alqishlan'ghan bolsimu awazliq eser qilip tarqitilghandin kéyin téximu köp kishilerning diqqitini tartqanliqi melum.

Türkiyediki “Qutadghu bilik ilmiy tetqiqat jem'iyiti” achqan medrisining qurghuchisi we mes'uli hebibulla kösenimu balilargha dini terbiyini qandaq bérish heqqide “A'ilem jennitim” dégen mawzuda yürüshlük teblighlerni sözlep yutub qanilida tarqitip kelmekte.