Uyghur diniy ziyaliy: Uyghur dewasini yangritish üchün ixlas bolushi lazim

Se'udi erebistanda yashaydighan Uyghurlar bu jayning eng kona muhajirliridin bolush süpiti bilen se'udi erebistanda Uyghurlarni tonushturup we bashqilarni qayil qilip kelgen iken.

Halbuki, zamanning ötüshi bilen ana wetinini bilidighan we telpünidighan péshqedemlerning tügep kétishi bilen yéngi ewlad ichide Uyghur wetenperwerlik rohi ajizlashqa qarap yüzlen'gen bolsa, Uyghur dewasini ereb dunyasigha tonutush kölimimu tarayghan.

Bu, nöwette se'udi erebistanda yashawatqan Uyghur péshqedemliri we ziyalirini endishige salidighan muhim mesililerning biri bolup qalghan.

Bu heqte toxtalghan se'udi erebistandiki Uyghur ziyaliysi sirajidin ezizi Uyghur dewasini tonutushta izchilliq we ilmiyliq bolushi zörürlükini bildürdi. U bularni penniy we diniy nuqtidin yéship chüshendürdi.

Sirajidin hajim mundaq dédi: “Ereb we islam dunyasigha Uyghur we sherqiy türkistan dewasini tonushning wasitiliri köp. Herkim özini bashqilargha tonutmaqchi bolsa, shularning tilida tonutushqa mohtaj bolidu. Méningche, ereblerge Uyghur we sherqiy türkistan dewasini anglitish üchün ereb tilini mukemmel öginish kérek. Yene bir wasite bizde melumat wasitisi bolushi kérek, wetende boluwatqan zulumlarni, bésimlarni xelqi alemge bildürüsh üchün bu heqtiki ishenchlik melumatlargha ige bolushimiz lazim.”

U yene mundaq dédi: “Hazirqi dunyada quruq sözge héchkim ishenmeydu. Herbir sözimiz we melumatimiz ishenchlik we menbelik bolushi lazim. Bizde yene bu dewani yangritish üchün ixlas bolushi lazim ixlas bolmighanda bizning ishlirimiz munapiqlarche ish bolup qalidu. Biz Uyghur dewasini peqet mesilimizni hel qiliwélish üchün qollinidighanlardin bolmasliqimiz lazim. Chünki mundaqlar müshkülatini hel qiliwalghandin kéyin bu dewani untup qalidu.

U yene mundaq dédi: “Béshimizgha kün kelgende bashqilarning yardimige we hésdashliqigha érishish üchün Uyghur dewasini bazargha sélip sétip, ishimiz hel bolghanda untup ketsek bu toghra bolmaydu. Musulmandarchiliq dégen namazni oqup qoyup, zakat bérip qoyush bilen ada tapmaydu. Bu dégenler eng addiy mejburiyetlerdur. Emma heqiqiy musulmanchiliq dégen özining mes'uliyitini ada qilishni bilish, heq bilen batilni perq étidighan, dost bilen düshmenni perq ételeydighan, özining heq-hoquqini telep qilish yolida her nersisini pida qilalaydighan sewiyige yétish bilen bolidu. Bir hediste ‛silerning eng yaxshiliringlar kishilerge menpe'etlik bolghanliringlardur‚ dep kelgen. Dinimizni qoghdash yolida bir kishilik mes'uliyetni ada qilalmisaq bizning ibadetlirimizning néme ehmiyiti bolsun! bizning dewayimiz islamiy dewa bolghan iken, biz musulmanliq süpitimiz bilen ige bolushimiz lazim.”