Mekkidiki bir tijaretchi: ürkütmeslik üchün Uyghur hajilargha xitayche gep qiliwatimiz

Gerche, xitay da'iriliri se'udi erebistan'gha élip kelgen Uyghur hajilarni küchlük teqib astigha alghan we muhajir Uyghurlar bilen körüshmeslik heqqide éghir tehditlerni sélip turuwatqan bolsimu, özlirining hajilargha qiliwatqan zorawanliqlirini jem'iyettin yoshurup bolalmidi. Bügün ömek terkibidin yoshurunche chiqip, bir Uyghur ashxanisida ghizalan'ghan ikki Uyghur haji, hej sepiride béshidin ötkenlerni réstoran xojayinigha sözlep bergen, bu jeryanda ular köz yashlirini tutalmighan. Hej ömikidiki bir tughqinini körüsh üchün, ömek turuwatqan méhmanxanigha kirishke urunup baqqan we netijisiz qalghandin kéyin, etrapni 10 nechche sa'et közetken bir Uyghur muhajirmu, Uyghur hajilarning pütün dunyadin kelgen hajilar arisida eng bichare halet we chüshkün keypiyatta ikenlikige shahit bolghan.

Islamdiki 5 perzning biri bolghan hej ibaditi islami matériyallarda “Eng hékmetlik, eng seltenetlik, eng körkem bir ibadet” dep teriplen'gen. Shu sewebtin bu ibadetning jeryani haji namzatliri köngüllirige arambexsh, keypiyatigha üstünlük, rohigha jushqunluq ata qilghan. Nöwette musulman dunyasidin hej ibaditi üchün se'udigha yétip kelgen 2 milyon kishi bu qutluq ibadetning shu huzurini sürüwatqan peytlerde, guwahchilarning déyishiche, Uyghur hajilar, xataliship qélishtin saqlinish, yeni yurtigha qaytqanda tutqun qilinish we türmide yétishtin saqlinishning koyida kün ötküzmekte.

Melum bolushiche, kün boyi méhmanxanigha solinip qalghan, mekkidimu xitay kompartiyisining teshwiqatliridin qutulalmighan hajilardin ikki nepiri bügün méhmanxanidin oghriliqche chiqip, bir Uyghur réstoranida ghizalan'ghan. Özlirige sélin'ghan tehdit we bésimni tilgha alghanda köz yéshini tutalmighan bu ikki kishi, eger tüzümge xilapliq qilsa, özlirining ayrodromgha chüshkendila tutqun qilinidighanliqini ashkarilighan.

Her yili hejge kelgen Uyghurlar üchün mulazimet qilip, bir yilliq turmush xirajitini qamdap kéliwatqan, bir réstoran sahibi bu yil bu tijarette 30 ming riyad ziyan tartqanliqini ashkarilidi.

Muhajirlardin biri, öz yurtdishi bilen körüshüsh üchün xéli tirishqandin kéyin téléfonda sözlishishke muweppeq bolghan, emma didarlishalmighan. U, bu söhbet dawamida hajilarning yurttin chiqishtin awwal muhajir Uyghurlar bilen körüshmeslik heqqide bir kélishimge imza qoyghan. Kélishimde, ömek belgiligen réstoranning sirtida bir qétim tamaq yése yurtqa qaytqanda 10 ming som jerimane qoyulidighanliqi, bashqa qa'idilerni buzsa türmige tashlinidighanliqi eskertilgen.

Körgüchilerning bayan qilishiche, Uyghur hajilar, uqushmastin Uyghurlar achqan dukanlargha kirip qalsa, keypiyatida jiddiylishish we hoduqush alametliri körülgen. Bir Uyghur dukandar dukinigha kirgen Uyghur hajilarni ürkütüp qoymasliq üchün, ulargha xitayche gep qilishqa mejbur bolghan. Melum bolushiche, hetta bezi Uyghur hajilar, özlirini ömek bashliqlirigha gunahsiz körsitish üchün özlirige iltipat qilghan Uyghur muhajirlargha qopal mu'amililerde bolghan. Mekkide yene, bir heptidin buyan Uyghur hajilarning Uyghur taksichilarning taksisigha uqushmay chüshüp qélish we shopurning Uyghurluqi bayqalghandin kéyin, taksidin chüshüwélish hadisisi birqanche qétim yüz bergen.

Nöwette, Uyghur hajilarning kündilik turmushi heqqide mekkidiki Uyghurlar arisida her xil hékayiler éghizdin‏- éghizgha tarqalmaqta. Déyilishiche, bu qétim Uyghur rayonidin kelgen hej ömiki terkibide xitayning dölet bixeterlik xadimlirimu bar bolup, bulardin biri bir dukan'gha kirip zorawanliq qilghan chéghida Uyghur dukandardin dekkisini yégen.

Bügün türkiye radiyo‏-téléwiziye dunyasi agéntliqida “Xitay Uyghurlarni néme üchün hejdin tosidu?” mawzuluq in'glizche maqale élan qilghan, amérikidiki Uyghur oqughuchi, muhajir aydin enwer, öz maqaliside, Uyghurlarning öz wetinide öz weziyiti heqqide yalghan sözleshke mejburliniwatqinigha oxshash, chet'ellerdimu küchlük teqib we tehditler sewebidin öz ehwali heqqide rast gep qilishqa amalsiz qéliwatqanliqini qisturup ötken.