Kent bashliqliri: chéqilghan meschitlerning köpinchisi pishshiq xishtin idi, saghlam idi

Chiqiliwatqan qeshqer kona sheher we meschitlerge échinip qarawatqan boway.

Melum bolushiche, xitay da'iriliri Uyghur rayonida meschit chéqish herikitini élip barghanda, gerche “Meschitlerni elalashturush” dégen namda élip barghan we teshwiqatlirida jama'etning jismaniy bixeterlikini közde tutuwatqanliqilirini tilgha alghan bolsimu, emeliyette qurulush bixeterlikide héchqandaq mesile bolmighan meschitlermu chéqilghan؛ hetta chéqilghanlar omumi sanining köp qismini saghlam meschitler igiligen. Uning üstige chéqilghan meschitlerning hemmisi jama'ettin toplan'ghan pul bilen sélin'ghan bolghachqa, her mehellige otturiche 100 ming som, kentke bolsa, milyon som iqtisadiy ziyan bolghan.

Ashkarilinishiche, da'iriler Uyghur rayonida chaqqan meschitlerning köpinchisi, pishshiq xishtin sélin'ghan, hetta beziliri téxi 2-3 yilning aldidila sélin'ghan meschitlerdur.

Melum bolushiche, bu meschitlerning bir qismi 30-40 kishilik jama'et toplinidighan, mehelle meschitliri bolsa, yene beziliri 100-200, 500 kishilik jama'etni sighduralaydighan merkizi meschitlerdin iken.

Toqquzaqning lengger yéza 2‏-kentide chéqilghan lawara meschiti ene shulardin biri. Melumki meschit chéqishning musulman bir jama'etning qelbide peyda qilidighan aghrinish we jarahetni, shundaqla ghezep-nepretni texmin qilish mumkin, emma uning qaysi derijide ikenlikini éniqlash mumkinsizdur. Shunga biz éniqlashlirimiz dawamida, meschit chéqishning ahalilerge élip kelgen iqtisadiy ziyini heqqide melumat igiliduq. Melum bolushiche, chéqilghan meschitler mehelle jama'itining qurban héytliq térilerni toplishi we her bir a'ilidin yardem toplishi bilen sélin'ghan. Lawara meschiti 3 yilning aldida 70-80 ming som meblegh bilen rémont qilin'ghan. Buningdin qarighanda, meschit chéqish herikitining iqtisadiy ziyinining özila mehelle jama'itige yüz ming som, kenttikilerge bir milyon som, qeshqer wilayiti boyiche nechche yüz milyon somgha ziyan salghan. Bu heqte pikir bayan qilghan siyasiy közetküchi memet toxti ependi, bu heriketning iqtisadiy nuqtidin qarighandimu éghir bir buzghunchiliq ikenlikini ilgiri sürdi.

Kent bashliqlirining bildürüshiche, meschitlerning keng kölemde chéqilishi, qatnash shara'iti nachar bolghan yézilardiki ahalilerning meschitte toplinip namaz oqushini mumkinsizleshtürgen.

Memet toxti ependining qarishiche, eger bu heriket rast dégendek elalashturush üchün bolghan bolsa, da'iriler chéqishtin awwal, ornigha yéngini salidighan yaki rémont qilidighan'gha pul ajratqan, bu heqte ammigha keng kölemde xizmet ishlep, ularning raziliqi we testiqini alghan bolatti؛ emma meqset elalashturush emes, yoq qilish, jama'et bixeterliki emes, dölet bixeterliki bolghachqa, da'iriler meschit chéqishni mejburiy we axbarattin yoshurun élip barghan.