Сатқунлуқниң ақивити
2013.11.06
Әрәбләрдә мундин 15 әсир илгирики вақитлардин бери әбу риғал исимлик бир адәм сатқунлуқниң бирдинбир сәлбий үлгиси болуп кәлгән икән. Та һазирғичә әдибләр әсәрлиридә, шаирлар шеирлирида әбу риғалға ләнәт оқуйду.
“муһәммәд әләйһиссаламниң тәрҗимиһали” дегән китабта мундақ дәп йезилған:
“миладийә бәшинчи әсирдики йәмән падишаһи әбрәһә әрәбләрниң мәккигә берип кәбини зиярәт қилиш үчүн сәпәрвәрлик қиливатқанлиқидин қаттиқ биарам болидикән. Уларни тосушқа урунуп бақидикән, әмма уларни тосалмайдикән. Шундақ қилип уларни мәккигә бериштин тосуш үчүн йәмән пайтәхти сәна шәһиригә бир катта черкав бина қилидикән вә уни қулләйс черкави дәп атайдикән. Андин турмастин кишиләрни мәккигә беришниң орниға бу черкавға берип зиярәт қилишқа қаттиқ тәшәббус қилидикән. Лекин адәмләр бу черкавға көнмәйдикән. Бу арида әрәбләрдин бири бу черкавға кирип тәрәт қилип қойидикән. Буни аңлиған йәмән падишаһ әбрәһәниң ғәзәптин әрвайи чиқип, әрәбләрни өзигә җәлп қиливалған шу кәбини йиқитип ташлашқа қәсәм қилидикән. Шундақ қилип әбрәһә миладийә 571-йили йәни муһәммәд әләйһиссалам туғулған йили нурғун пиллар билән қоралланған зор бир қошун билән мәккигә қарап йолға чиқидикән. Әбрәһә күчлүк падишаһ болғанлиқтин, йол бойи униң қошунлириға қарши чиққан қәбилиләр һәммиси дегүдәк мәғлуп болидикән. Қошун һазирқи сәуди әрәбистанниң таиф шәһиригә кәлгинидә, таиф шәһириниң һакими бу зор қошунға тәң келәлмәйдиғанлиқини билип, униңға бойсунуш вә мәккигә маңған қошунға тәгмәслик қарариға келиду. Шуниң билән әбрәһәниң тәлипи билән мәккигә маңған қошунға йол көрситишкә әбу риғал дәп атилидиған бир қулни тәйинләп уни қошунға йол башлашқа буйруйдикән. Әбу риғал кәбини йиқитмақчи болған қошунға йол башлап маңғинида, йол бойи пүтүн хәлқ униңға ләнәт оқуйдикән, уни хаин, сатқун вә мунапиқ дәп тиллайдикән, һәмдә униң өлүмини тиләйдикән. Қошун таифтин чиқип мәккә йолидики муғәммәс дегән җайға кәлгәндә, әбу риғал намәлум бир сәвәб билән өлидикән вә шу җайға дәпнә қилинидикән. Шуниңдин бири та һазирғичә муғәммәс дегән шу җайдин өткән һәр қандақ адәм әбу риғалға ләнәт оқуп, униң қәбрисигә әхләт вә гизәндиләрни ташлап қоюп өтүп кетидикән.”
Әбрәһә қошуни мәккигә қарап йол алмақта
Йәнә ислам тарихи һәққидә йезилған китабларда қәйт қилинишичә, әбрәһәниң қошунлири һечбир қаршилиқсиз мәккигә йетип баридикән. Улар мәккигә кириштин аввал мәккиниң ақсақили вә муһәммәд әләйһиссаламниң бовиси болған абдулмуттәлибкә әлчи әвәтидикән. Әлчи абдулмуттәлибниң һузуриға келип, йәмән падишаһи әбрәһә мәккигә кирмәкчи, бирақ униң мәқсити силәр билән уруш қилиш әмәс, бәлки кәбини йиқитип ташлаштур. Шуңа силәр қаршилиқ көрсәтмисәңлар, силәргә зиян-зәхмәт йәткүзмәйду, дегән асаста әлчиликни ада қилиду вә абдулмуттәлибни әбрәһә билән көрүштүрмәкчи болиду. Шундақ қилип әлчи әбрәһәгә абдулмуттәлибниң мәккилик әрәбләрниң ақсақили вә есил пәзиләтлик бир адәм икәнликини ейтип уни тонуштуриду. Абдулмуттәлиб наһайити һәйвәтлик вә келишкән бир адәм болғанлиқтин, уни көргән әбрәһә униңға алаһидә чоң илтипат көрситип, өзиниң тәхтиниң йенида олтурғузиду вә униң билән сөһбәтлишип, қандақла бир тәлипи болса орундайдиғанлиқини ейтиду. Бу вақитта абдулмуттәлип падишаһқа:
-Сизниң адәмлириңиз мениң икки йүз баш төгәмни мусадирә қилип еливапту. Шуни маңа қайтуруп бериңлар, башқа тәлипим йоқ, -дәйду. Буни аңлиған әбрәһә һәйран болуп, абдулмуттәлибкә:
-Әй ақсақал! мән сени хели пәзиләтлик, есил адәм охшайду, дәп ойлап қаптимән. Әмма сән ундақ әмәскәнсән. Пүтүн мәккиликләр вә әтраптики әрәбләр улуғлап кәлгән кәбини йиқитип ташлаймән дәп турсам, сән уни соривалмастин, икки йүз төгәң билән қалғиниңни қаримамсән? -дәйду. Абдулмуттәлиб падишаһқа:
-Төгиләр маңа аит, шуңа уни мән қоғдишим керәк. Әмма кәбә аллаһқа аит, уни өзи қоғдайду,-дәйду. Шуниң билән әбрәһә абдулмуттәлибкә икки йүз төгисини қайтуруп беришкә әмр қилиду вә кәбини йиқитиш үчүн йолиға давам қилиду.”
Кәбини йиқитмақчи болған қошунниң ақивити
Йәнә мәзкур тарих китаблирида қәйт қилинишичә, әбрәһә қошуни пилларни алдиға селип кәбини йиқитишқа киришиду. Әмма пиллар кәбиниң йениға келип болуп, алдиға илгирилимәстин турувалиду. Әскәрләр пилларни уриду вә алдиға меңишқа чақириду. Әмма пиллар турған йеридин қозғалмайду. Шу вақитниң өзидә бирдинла асманда топ-топ қошлар пәйда болиду вә бу қушларниң һәрбири ағзидин ташлар яғдуруп, әбрәһә әскәрлириниң һәммисини һалак қилип түгитиду. Шуниң билән кәбә әбрәһә қошунлириниң һуҗумидин сақлинип қалиду. Шу вәқәлик һәққидә қуран кәримидин муну айәт чүшиду:
“рәббиңниң пил игилирини қандақ қилғанлиқини көрмидиңму? у уларниң суйиқәстлирини бәрбат қилмидиму? у уларниң үстигә топ топ қушларни әвәтти. Қушлар уларға сапал ташларни етип, уларни чайниветилгән самандәк қиливәтти.”
Бу қиссидә3 чоң ибрәт бар. Бири, өз вәтинигә хаинлиқ қилған, дүшмәнләр билән һәмкарлашқан сатқунлар пүтүн инсанийәтниң тилида ләнәткә учрайду. Йәнә бири, аллаһқа қарши чиққанлар ибрәтлик һалда җазалиниду. Чүнки кәбә алланиң ибадәт үчүн бәлгиләп бәргән өйидур. Уни йиқитмақчи болған әбрәһәниң набут болғанлиқи бизгә шуни чүшәндүрүп беридуки, алланиң дини билән ойнашқанлар чоқум мәғлуп болиду. Һазирқи күндә мусулманларни диний паалийәтлирини әркин елип бериштин вә диний йосунда кийиништин тосуп келиватқан һөкүмдарлар өзлириниң әҗилиниң аз қалғанлиқини күтсә болиду. Чүнки пирәвн, қарун, әбу җәһл қатарлиқларниң һәммиси алланиң диниға қарши чиқип ахири өзлири мәғлуп болғанлардур. Ахирқи бири, мәғлубийәтниң асаслиқ сәвәблиридин бири ишәнчниң йоқилиши, роһий мәнивийәтниң төвәнләп кетиши вә иманниң аҗизлиқидур. Кашки, пәйғәмбәр әләйһиссаламниң бовиси абдулмуттәлибтә болған ишәнч әгәр һазирқи мусулманларда болған болса иди, әһвал башқичә болған болар иди, мусулманлар асарәттиму қалмиған болар иди.