Uyghurlargha yigirme ming parche qur'an kerimini yetküzgen zat-sheyx nimetullah ghoja

Tokyodiki otsuka meschitidin her küni yéqimliq xush awaz ezini bilen tokyodiki musulmanlargha heqiqet awazini anglitip, ularni namazgha dewet qilidighan, tokyodiki islam merkizide köpligen musulmanlargha tebliq, yaponlargha islami dewet élip baridighan yéshi toqsen'ge yéqinliship qalghan, emma nahayiti tétik xizir süpet bir boway bar. U bolsimu türkiyilik diniy zat sheyx nimetulla ghojadur. Hazir mekkide yashawatqan zhurnalist sirajidin ezizi sheyx nimetulla ghoja heqqide biz bilen pikirleshti.

Yaponiyidiki Uyghurlarning atisi hésablinidighan sheyx nimetulla ghoja 5-iyul ürümchi weqeside yapondiki Uyghurlar bilen birlikte hazidar bolghan, shéhitlerning rohigha kéchilep qur'an oqup du'a tilawet qilghan. U, bu yerdiki Uyghurlarning barliq diniy pa'aliyetlirige yéqindin yardemde bolup kéliwatqan bir diniy zattur. Sheyx nimetulla ghoja bilen uzun yillardin béri sirdiship kéliwatqan doktor turmuhemmet hasim özining bu heqtiki qarashlirini qisqiche bayan qilip ötti.

1949-Yilli 10-ayning 20-küni 1-korpus xitay xelq azadliq armiyisi ürümchige kélip, Uyghur élini teltöküs ishghal qilghandin kéyin, bu tupraqtiki esirlep nur chéchip kéliwatqan islamdin ibaret muqeddes din, xitay kompartiyisi teripidin ayaq asti qilin'ghan. Medrisiler taqalghan, ölümalar türkum-türkümlep ölümge höküm qilinip, qur'an kerim,hedis sheripler köydürülgen. Islamdin ibaret Uyghurlarning muqeddes diniy éghir depsende qilin'ghan. 1978-Yili yolgha qoyulghan xitayning yéngi asasiy qanunining 46-maddisida puqralargha diniy étiqad erkinliki bérilgen. Shundin étibaren Uyghur élide melum da'iride meschitler échilip, islami ilimlerni tarqitishqa ruxset qilin'ghan.

Xitaydiki medeniyet zor inqilabining tesiridin islam dunyasi bilen bolghan diplomatik alaqisi pütünley üzülgen xitay hökümiti pakistanni wasite qilghan halda, 1980-yilidin bashlap tunji türkümde xitaydiki musulman diniy ölümalardin hej ömiki teshkillep pakistan arqiliq se'udi erebistan'gha hejge ewetidu. Mana shu qétimqi xasiyetlik hej pa'aliyitige qatnashqan Uyghur xelqining meshhur diniy ölümasi, qeshqer héytgah meschitining imami qasim qarihajim se'udi erebistandiki köpligen ölümalar bilen uchrishishta Uyghur xelqining islam ilimlirige, islami kitablargha köplep muhtajliqini, shu sewebtin islam dunyasining Uyghurlarning bu mesilisige köngül bölüshini ötünidu. Del shu hej künliride se'udi erebistandiki rabidil el-islam yeni dunya islam ittipaqining minada orunlashturghan bir qétimliq diniy alimlar söhbet ziyapitide qasim qarihajim mekke mukkeremediki meschitlerde imamliq we tebliq qiliwatqan türkiyilik diniy zat sheyx nimetulla ghoja bilen uchrishidu we sheyx nimetulla ghojigha Uyghurlarning qur'an kerimidin ibaret muqeddes islam dinining kitabigha tolimu éhtiyajliq ikenlikini, téxiche qur'an kerimining Uyghur élide neshr qilinmighanliqini bayan qilidu. Sheyx nimetulla ghojini Uyghur élini ziyaret qilishqa, tebliq élip bérishqa teklip qilidu. Bu heqte sheyx nimetulla ghoja eyni waqitiki körüshüshini eslep ötti.

Qeshqer héytgah meschitining imami merhum qasim qarihajimning teklipi bilen nimetulla ghoja yigirming parche qur'an kerimini Uyghur élige élip barmaqchi bolghan bolsimu, se'udi erebsitanda eyni yillarda xitay elchixanisi bolmighanliqtin, xitaygha bérish üchün wiza élish mesilisi bilen 1981-yili pakistan'gha kelgen. Pakistanda üch ayghiche xitay elchixanisining jawabini kütkech, pakistan prézidénti ziya'ulheq bilen ilgiri-axiri ikki qétim körüshüp,ziya'ulheqning yardimi bilen xitaygha bérish wizisigha érishken, se'udi erebistandiki meripetperwer Uyghurlardin qurban abdulla hajim bilen birlikte pakistandin yigirme ming parche qur'anni élip béyjinggha chüshken. Sirajidin azizi shu qétimliq seperde sheyx nimetulla ghojigha hemrah bolghan se'udi erebistanliq qurban abdulla hajim heqqide qisqiche uchur berdi.

Sheyx nimetulla ghoja béyjingda islam jem'iyitining orunlashturushi bilen béyjing, shi'en qatarliq jaylarda meschitlerde ziyarette bolup, axiri ürümchige barghan. U yene ili, turpan qatarliq jaylargha bérip, meschitlerde imamliq, tebliq qilish pa'aliyetliri bilen meshghul bolghan. Epsus özini bu tupraqqa ziyaretke dewet qilghan qasim qarihajimning yurti qeshqerge bérishni arzulap kelgen bolsimu, xitay hökümiti sewebsiz bahane körsitip, yalghan sözlep sheyx nimetullah ghojining yolini tosup qoyghan.

Türkiyidiki sultan ehmed meschitide, heremdiki meschitlerde imamliq qilghan, hazir yaponiyide yashawatqan meshhur diniy zat sheyx nimetulla ghoja türkiyidiki chaghliridila Uyghur qérindashliri üchün emeliy ishlarni qilishni könglige püküp kelgen bolsimu, emma purset bolmighan,lékin 1981-yili Uyghur élige qilghan bu sepiridin özining tolimu menmun ikenlikini bildürdi we Uyghurlargha öz salamini yollidi.

Awaz ulinishidin tepsilatini anglang.