Muyesser muhemmet 13 yil burun misirda oqughanliqi üchün türmide jazalanmaqta

Muxbirimiz gülchéhre
2018.09.26
muyesser-muhemmet.jpg Qazaqistanliq Uyghurgha toy qilip 3 perzentlik bolghan muyesser muhemmetning pasporti.
RFA/Gülchéhre

Yéqinqi ikki yildin buyan xitayning Uyghurlargha kücheytip ijra qiliwatqan basturush siyasetlirining a'ililerni parchilap, balilarning tirk yétimlerge aylanduruluwatqanliqigha da'ir misallar köpeymekte, qazaqistanliq Uyghurgha toy qilip 3 perzentlik bolghan bolsimu, 10 yildin béri izchil girazhdanliq iltimasi ret qilinip kelgen muyesser muhemmetning a'ilisi shulardin biri. 2016-Yili awghustta, qazaqistan girazhdanliq resmiyetlirini béjirishke kéreklik matériyallarni toluqlash üchün yurti atushqa qaytqan muyesser, da'iriler teripidin bashta lagérgha kéyin türmige qamalghan. Muyesserning atushtiki barliq uruq-tughqanlirimu ilgiri axir lagérgha élip kétilgen. Muyesser we uning a'ilisining qismetlirini muxbirimiz gülchéhredin anglayli.

Xitay hökümitining buningdin 2-3 yillar ilgirila “Terbiyelesh” namidiki lagérlarni berpa qilishqa bashlighanliqi we eng awwal bundaq jaylargha diniy melumatqa ige we yaki chet'ellerde islam ilimlirini ögen'gen we misir qatarliq jaylarda oquwatqan oqughuchilarni qayturup kélip “Qayta terbiyelesh” namida ulargha ménge yuyush we her xil jaza qollan'ghanliqi melum.

Bu yil 33 yashqa kirgen muyesser muhemmetning éri qazaqistanliq Uyghur sedirdinning radi'omizgha bildürüshige qarighanda, u ayali muyesserni qazaqistan girazhdanliqigha ötküzüsh üchün 10 yildin buyan toxtimay tirishqan, bu yolda munasiwetlik da'irilerge 40 ming dollardin artuq pul xejlepmu héchqandaq netije chiqmighan, axiri qazaqistan da'irilirining telep qilghan 14 türlük ispatni toluqlash üchün muyesser bu qétim 2016-yili 8-ayning 20-küni atushqa resmiyet ötüshke qaytqan.

Halbuki da'iriler uni 3 aydin kéyin lagérgha élip ketken, arqidin uni yene türmige alghan. Xitay hökümiti héchqandaq jinayiti bolmighan muyesserning 13 yil burun misirgha bérip oqughanliqini bahane qilip uni jazalighan iken.

Ikki yildin buyan anisini séghin'ghan balilirigha hem ata hem ana bolup paypétek boluwatqan yash ata sedirdin, özige oxshash qismetke uchrighan qazaqlarningmu a'ile ezalirini xitayning lagérliridin qutulushigha qazaqistan da'iriliridin yardem alalmighan bir weziyette bu heqte özi yashawatqan döletke erz qilishtinmu rayi yan'ghan bolup, axiri xelq'araliq axbaratlargha we kishilik hoquq organlirigha ispatliq bérishni toghra körgenlikini éytidu.

Sedirdin gerche ümidsizlikte bir qanche qétim Uyghur élige kirishke tewekkül qilishni oylighan bolsimu, lékin ayalining türmige méngishtin burun qilghan “Hergiz kelgüchi bolmang, bashqa uruq tughqanlarmu balagha qalidu, sizmu yaman aqiwetke qalisiz, men siz bilen ajrashtim déyishke mejbur boldum, balilarni sizge tapshurdum. . . ” dégen sözliri uning yolini tosup turmaqta iken. U ayali muyesserning axirqi qétim ündidarda özige melum bir séstraning téléfoni arqiliq uchur yollap, özining türmide aylinip qalghanliqi üchün doxturxanida ikenliki, bu yerdin türmige élip kétilish aldida ikenlikini éytqanliqi, ene shundin buyan alaqisining pütünley üzülgenlikini bildürdi.

Biz sedirdin teminligen uchurgha asasen, muyesser muhemmetning atushtiki a'ilisi turushluq mehelle komitéti bilen alaqiliship muyesserning nede ikenlikini soriduq, mehelle komitétidiki bir Uyghur ayal, muyesserning lagérgha élip kétilgenlikini inkar qilmighan bolsimu, lékin hazir nede ikenlikini bilmeydighanliqini éytip bashqa so'allirimizgha jawab bérishni ret qildi.

Biz atushtiki bir qanche saqchixanilar arqiliq muyesserning ehwalini sürüshte qilishqa tirishqan bolsaqmu, jawab alalmiduq.

Sedirdinning bir ay ilgiri qazaqistandin qorghas chégrasigha bérip, atushtiki uruq-tughqanlargha téléfon qilish arqiliq axiri, muyesser lagérgha élip kétilgendin kéyin uning anisi we ögey dadisi, inisi we bashqa uruq-tughqanlirining hemmisining lagérgha élip kétilgenlikini, ögey dadisi hesen hajining késili éghir bolghanliqtin yéqinda qoyup bérilgenlikini bilgen. Hesen haji küy'oghli sedirdin'gha téléfonda éhtiyat we qorqush ichide “Ehwalimiz éghir, hemmisi lagérda, bizge emdi téléfon qilmang” dégen.

Muyesser we uning anisi hem uruq -tughqanlirining da'iriler teripidin lagérgha we türmige élip kétilgenliki melum bolsimu, ularning qaysi türme yaki lagérda ikenliki yenila éniqlanmidi. Sedirdin türmige kirishtin ilgiri bir qanche qétim aylinip qalghan ayalining saq -salametlikidin chongqur endishe qilmaqta iken.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.