Uyghurlar 2014-yilimu ramizanni éghir zulum ichide ötküzdi

Uyghurlarning 2014-yilidiki ramzan éyi her yilqidin éghir bésim ichide ötti. Xitayning ramizanda yolgha qoyghan cheklime hem bésim siyasiti dunyagha her yilqidinmu keng bilinip, bolupmu gherb we musulman dunyasining naraziliqini qozghidi.

Chet'el axbarat organliri we közetküchiler bu yil ramizanda Uyghurlargha munasiwetlik köpligen uchur hem maqaliler élan qilip, Uyghurlarning 2014-yilidiki ramizanliq ibaditining xitayning “Bir yilliq qattiq zerbe bérish” dolqunigha toghra kélip, ötken yillargha qarighanda teqip we bésimlarning téximu éghir bolghanliqini ilgiri sürüshti. Emma ularning qarishiche, xitayning bu zulum siyasiti dunya musulmanlirining közini yene bir qétim achqan. Köpligen gherb elliri, bolupmu xitayni muhim iqtisadiy hemrah hésablap kelgen musulmanlar dunyasi xitay dölitining mahiyitini yene bir qedem ilgiriligen halda chüshinish pursitige érishken. Bezi döletler, xelq'ara kishilik hoquq organliri hemde musulman milletler teshkilatliri bu yilliq ramizanda xitayni eyiblep bayanatlar élan qilghan. Bu, ilgiri köp körülmigen ehwal idi.

D u q mu'awin re'isi ümid agahi ependi xitayning Uyghur ilida yolgha qoyghan ramizanliq bésim siyasitining bu yil xelq'araning küchlük diqqitini jelp qilghanliqini tilgha aldi, shuning bilen birge u, xitayning bu xil diniy zulmining dunyagha keng tonulushigha sherqiy türkistandiki Uyghur pida'iyliri tölewatqan éghir bedellerning hemde muhajirettiki Uyghur teshkilatliri élip bériwatqan siyasiy pa'aliyetlerning roli bolghanliqini eskertti. U sözide xitayni agahlandurup, eger xitay hökümiti Uyghurlar üstidin élip bériwatqan diniy zulumlarni derhal toxtatmighan teqdirde, xitayning musulman dunyasi bilen bolghan iqtisadiy we siyasiy hemkarliqining bundin kéyin zor xewpke yoluqidighanliqini tekitlidi.

D u q diniy ishlar komitéti re'isi turghunjan alawudun qarimning bildürüshiche, xitay hökümitining Uyghurlargha qarita yolgha qoyuwatqan qattiq zerbe bérish herikiti hemde bu yilliq ramizandikige oxshash chékidin ashqan diniy bésim siyasiti Uyghur wetinide téximu köpligen qanliq toqunushlarning meydan'gha kélishige zémin hazirlaydu. Uning éytishiche, bu yil dunya jama'etchiliki teripidin küchlük bésimgha yoluqqan xitay hökümiti, xelq'ara metbu'atqa Uyghurlar üstidin yürgüzüwatqan diniy bésimlirini eng bimene usulda aqlashqa tirishqan. Biraq, xitayning bu xil chektin ashqan zulmining mahiyiti we xitayning tüp meqsiti barghanséri dunya jama'etchilikige ashkariliniwatqan bolup, turghunjan alawudun ependining tekitlishiche, Uyghurlardiki ming yildin artuq tarixi bolghan islam eqidisini xitay zulmi herqanche chékige yetsimu yoq qilalmaydu, Uyghur we musulman bolup törelgen bu millet taki axiret künigiche yene Uyghur we musulman péti yashaydu.

Muhajirettiki Uyghurlar bu yilliq ramizanni inaq-ittipaq we hozur ichide ötküzdi. Ular wetini üchün ibadet qilish, wetini üchün du'a qilish, allahtin millitining erkinlikini tilesh mejburiyetlirini rahet orunlidi. Bügün mubarek roza héyt namizini özliri turushluq rayonlarda bille ötep, köngüllük héyt petilirini bashlidi. Ular öz wetinidiki musulman qérindashliriningmu özliridek hör, emin, azade hayatqa na'il bolushini ümid qilishmaqta.