Xitay Uyghur ayallirining chümbel tartish, hijaplinish mesilisini “Chirayliqche” hel qilmaqchimu?

Xitayning Uyghurlargha qarita chümbel tartish, hijaplinish, saqal qoyushni cheklesh Qilmishlirining Uyghur wetinide radikal qarshiliqlarning küchiyishige seweb boluwatqanliqi xelq'arada yéqinqi bir qanche yildin béri izchil tilgha élinip kelgen qiziq téma idi.

Uyghur aptonom rayonluq partkomning zuwani bolghan “Shinjang géziti” 11-awghust élan qilghan “Chümbel tartish, hijaplinishni tüzeshni toghra chüshinish kérek” dégen maqalide, Uyghur aptonom rayonluq ijtima'iy penler akadémiyisidiki turghunjan tursun, éli ghopur, ma jinwéy qatarliqlarning tili arqiliq islam dinigha we Uyghur ayallirining yasinish erkinlikige da'ir mesililerde her türlük qarashlarni otturigha qoyghan. Uyghur wetinide xitay hökümitining zomigerlik bilen bashqurush, chekleshliri arqiliq emelge ashmighan, belki Uyghurlarning qarshi turush, inkas qayturushigha seweb bolghan bu mesilini, xitay hökümitining mana emdi teshwiqat küchi bilen hel qilishqa yüzlinishi közetküchilerning diqqitini tartti. Maqalining axirida, xitayning mexsus höjjet chiqirip, chümbel tartish, hijaplinish mesilisini “Chirayliqche” hel qilmaqchi bolghanliqimu ashkarilandi. Bu némining mehsuli we némidin dérek béridu?

Bu xususta biz d u q ning yawropa parlaméntidiki wekili eniwerjan ependi bilen “Uyghur aptonom rayonluq ijtima'iy penler akadémiyisidiki turghunjan tursun, éli ghopur, ma jinwéy qatarliqlar chümbel tartish, hijaplinish diniy adetkimu, milliy adetkimu uyghun emes, qur'anda bu heqte héchnéme yoq? buni Uyghurlar arisidiki radikal küchler peyda qilghan, dégen. Siz bu pikirge qandaq qaraysiz? chümbel tartish, hijaplinishning arqisida diniy esebiylik idiyisi yoshurun'ghan, bezi esebiy dinchilar ayallarni mejburiy ashundaq kiyinishke zorlighan, bu ayallarning erkinlikige qilin'ghan tajawuz, dégen, eksiche, Uyghur ayallirining shundaq kiyinishini qamap qoyush, jerimane élish, doxturxanilargha kirgüzmeslik, aptobuslargha chiqarmasliqtek herxil zorluq usulliri bilen chekleshlerni bolsa kishilik erkinlikke qilin'ghan tajawuz dep atimighan. Sizche bu toghrimu? Uyghur aptonom rayonluq partkom 11-nomurluq höjjet chiqirip ‛chümbel tartish, hijaplinish mesiliside asasliqi sewrchanliq bilen terbiye bérip, teshwiqatni kücheytip, yétekleshni asas qilish, addiy, qopal tedbirlerni qollanmasliq‚ni otturigha qoyghan. Bu höjjetning qachan chiqqanliqi melum emes. Bu höjjetning, sizche Uyghur wetinide yüz bergen qarshiliq heriketliri bilen alaqisi barmu? chümbel tartish, hijaplinishning sizche diniy jehettin bolsun, milliy jehettin bolsun, Uyghurlargha nisbeten néme ehmiyiti bar?” dégendek so'allar asasida söhbet élip barduq.