Әл мәдинә гезити: динни һакимийәтниң зорлиши билән елип бериш мунапиқлиқ болиду

Мәлумки, иран - әрәб сүркилиши узун тарихқа игә бир зиддийәт болуп, қәдимдә осман емпирийәси дәвр сүрүватқан заманларда иран - түрк зиддийити мәвҗут болса, әмди әрәбләр мустәқил дөләт болған вақитлардин бири оттура шәрқтә иран - әрәб сүркилиши мәвҗут.

Иранлиқлар шиә мәзһипигә етиқад қилидиған кишиләр болуп, шиә мәзһипи исламдики етқадий мәзһәбләрниң мәсһирлиридин санилиду. Шиә - пирқә вә җамаәт дегән мәнидә болуп, пәйғәмбәр әләйһиссаламниң аилә тавабиатлирини һемайә қилиш баһаниси билән оттуриға чиққан икән. Улар омумән пәйғәмбәр әләйһиссаламниң тағисиниң оғли вә киоғли әли ибни әбуталиб билән униң пәрзәндлирини улуғлашта чәктин ашуривәткән кишиләр икән. Әмма әһли сүнний пәйғәмбәр әләйһиссаламниң йолини изчил давамлаштуруп кәлгән вә шу йолда йүрүшкә бирләшкән мусулманлар топидур. Шиәләрниң әһли сүнний мәзһипигә әң йеқинлиридин һесаблинидиған он икки имам мәзһибидикиләр әли ибни әбуталибни пәйғәмбәр әләйһиссаламдин кейин хәлипиликкә һәқлиқ болған бирла шәхс дәп етиқад қилиду вә алдинқи хәлипиләрни һақарәтләйду. Бу сәвәбтин сүнний вә шиә мәзһәплири оттурисида қәдимдин бири диний зиддийәт мәвҗут.

Сәуди әрәбистанида чиқидиған“әл мәдинә” гезитиниң 2014 - йили25 - април санида, “иранлиқлар билән әрәбләр дост болалмайду” дегән темида бир мақалә елан қилинған болуп, мақалидә мундақ дәп йезилған:“иранлиқлар шиә мәзһипигә, әрәбләр сүнний мәзһипигә етиқад қилиду. Бу икки хәлқ оттурисидики диний зиддийәт исламниң аввалқи әсирлиридә бу икки мәзһәб оттуриға чиққан заманлардин бири давам қилип кәлмәктә. Шуңа сүнний шиәни диний сәвәбтин яхши көрмәйду, шиәму сүннийни әнә шу сәвәбтин яхши көрмәйду. Әмма бу авам хәлқниң нәзиридики иш. Чүнки авам хәлқниң сиясәт билән вә башқа ғәрәзләр билән иши йоқ. Бирақ иран һөкүмити билән әрәбләрниң һөкүмәтлири оттурисидики зиддийәт диний зиддийәт әмәс. Чүнки булар үчүн мәзһәп айримлиқи яки дин айримлиқиниңму пәрқи йоқ. Буларға нәдә пайда болса, шу йәр досттур. Сиясәт әнә шундақ нәрсә. Шуңа көплигән мусулман дөләтләр өзлириниң дин, мәзһәп вә өрп - адәт җәһәттә бирдәк қошнилиридин йүз өрүп, нә дини, нә мәзһипи, нә өрп адити, нә тили охшимайдиған хәлқләр билән дост болушиду. Немә үчүн? мәнпәәт үчүн шундақ қилишиду. Әрәбләр билән иранлиқлар оттура шәрқтә икки қутуп болуп, булар өз алдиға иш қилидиған әмәс, бәлки йирақтики чоң дөләтләр билән дост болуш вә улар билән һәмкарлишиш җәһәттә бир - бири билән бәслишидиған қутуплардур. Сиясәтчиләр үчүн әрәбләрниң вәһһабий болғини билән иранлиқларниң саһабиләрни тиллиши оттурисида пәрқ йоқ. Чүнки бу йәрдики достлуқ яки дүшмәнлик диний ғәрәз билән әмәс, бәлки сиясәт, мәнпәәт мәсилисидур. Бәзи дөләтләр вақти кәлсә динни дәсмайә қилип туруп, әтрапиға адәм топлайду. Әмма шу ениқки авам хәлқ динға ихлас қилип, уни өзлириниң һаят йоли қилса, һакимийәтләр динни дәсмайә қилип униңдин пайдилинип кәлмәктә. Иранниң кейинки вақиттики иғвагәрликиму буниң җүмлисидин болуп, иранниң диний рәһбәрлири вә һөкүмәт әрбаблири хәлқни толиму галваң, толиму садда көриду. Әмма өзлириниң қанчилик хурапатчи икәнликини көрмәйду. Иранниң сабиқ рәиси әһмәди ниҗадниң мундин 5 йил илгирики бир нутқида, милйонлиған иранлиқларға хитаб қилип, имам мәһди чиқмақчи иди, у чиқса дуняни адаләткә толдуратти. Бирақ америка уни чиққили қоймайватиду, дегән сөзи хурапатта учиға чиққан бир сөз болсиму, иранлиқлар униң сөзини чавак билән алқишлап аңлиған иди. Шу садда хәлқниң әқлигә : әгәр аллаһ имам мәһдини чиқарса, мәйли америка болсун, мәйли қандақла бир күчлүк дөләт болсун униңға қандақ тосқун болалайду? дегән соал кәлмигән.”

Дин һакимийәт үчүн әмәс аллаһ үчүн болуши керәк

Мақалидә ейтилишичә, иранлиқлар өткән әсирниң 70 - йиллирида худди 2011 - йили әрәб баһари қозғалғандәк бир иран баһарини қозғап дин намидин хумәйнини тәхткә чиқарған вә иранниң шаһини қоғлап чиқарған иди. Улар бу ғәлибигә динни қорал қилип туруп еришкән. Бу қетим әрәб баһари чиққанда, бу баһарниң иранғиму ямрап кетишидин қаттиқ әнсиригә иран һакимийити көплигән тәдбирләрни алған болди. Уларниң сурийә һакимийитини җени билән қоғдап турушидики сәвәбләрниң бириму әрәб баһариниң иранға йетип бармаслиқи үчүн икәнликини тәһлилчиләр сөзлимәктә. Әмма әрәб вә ислам дунясида иран һәққидә йезиливатқан мақалиләргә асасланғанда, иран динни қорал қилип туруп һакимийәтни ислам һакимийити дәп елан қилип, хәлқни қорал күчи билән башқуруп кәлгән билән, хәлқни диндин зериктүрүвәткәнлики мәлум. Чүнки дин аллаһ үчүндур. Уни һакимийәтниң зорлиши билән елип бериш мунапиқлиқ болиду. Бу чағда дин аллаһ үчүн әмәс, бәлки һакимийәт үчүн болған болиду. Иранда омумйүзлүк бу кәйпият илгири сүрүлмәктә. Буниңға иранлиқларниң дин намидин бәлгиливәткән қаттиқ қол сиясити вә кишиләрни динға зорлиши сәвәб болғанлиқи мәлум.

Бу мақалидә шуни очуқлаш мәқсәт қилинғанки, иранлиқлар билән әрәбләр оттурисидики диний зиддийәт әзәлдин мәвҗут болуп, һәр икки тәрәпниң авамлири арисида бу зиддийәт бир хил давам қилип кәлмәктә. Әмма һәр икки тәрәпниң сиясити бир хил әмәс. Мәсилән: икки тәрәпниң һөкүмәтлири гаһ бир - биригә дост болуп қалиду. Бу вақитта хәлққә сүнний - шиә һәммимиз бир мусулманмиз, биз бир қиблигә қарап ибадәт қилидиған хәлқмиз, дәйдиған тәшвиқатлар тарқитилиду. Әмма бу һөкүмәтләр дүшмәнлишип қалғанда, шиә тәрәп сүнниләрни, сүнний тәрәп шиәләрни мусулманлиқтин чиқириветиду. Демәк, динни дәсмайә қилғанлар сиясәтлирини шундақ йүргүзиду. Бу күнләрдә әрәб - иран сүркилиши әвҗигә чиқмақта. Буниңға әгишип сүнний - шиә тоқунушлириму мунбәрләрдә сөзләнмәктә.