Amérika diniy erkinlik alahide elchi namzati rashad hüseyin Uyghurlar üchün téximu köp heriket qilidighanliqini tekitligen

26-Öktebir küni amérika kéngesh palatasi tashqiy ishlar komitétida ispat anglash yighini ötküzülgen. Yighinda amérika prézidénti jow baydén teripidin bir qanche wezipilerge namzat körsitilgen kishilerning bayanlirini anglash we ulardin so'al sorash élip bérilghan. Bu namzatlarning biri-amérika diniy ishlar alahide elchilikige namzat körsitilgen rashad hüseyin ependi idi.

Rashad hüseyin yétishken bir déplomat bolup, u obama hökümiti mezgilidimu bir qatar wezipilerni ötigen. U dölet xewpsizliki kéngishide aqsarayning meslihetchisi bolghandin sirt yene amérikaning islam hemkarliq teshkilatidiki alahide wekili bolghan. Bu yil 42 yashqa kirgen adwokat rashad hüseyin eger bu nöwet amirikaning xelq'ara diniy erkinlik elchisi wezipisige layiq körülgen teqdirde, u bu wezipige olturghan tunji amérikaliq musulman bolup qalidiken.

Rashad hüseyin özini tonushturup qilghan sözide özining ata-anisining hindistandin amérikagha kelgenliki we özining amérikaning wayoming shitatida tughulup, téksas shitatida chong bolghanliqini, özining hem démokratlar hem jumhuriyetchiler qurghan hökümetler terkibide xizmet qilish jeryanida nurghun ammiwi teshkilatlar bilen diniy erkinlikni teshebbus qilish, diniy az sanliqlarni qoghdash xizmetliri bilen shughullan'ghanliqini éytip ötken.

Rashad hüseyin sözining deslepki qismidila xitayning Uyghurlargha irqiy qirghinchiliq yürgüzüwatqanliqini tilgha alghan. U nöwette dunya nopusining 80 pirsentining melum derijidiki we éghir derijidiki diniy basturush astida yashawatqanliqini bildürüp, özining amérika dölet mejlisi bilen zich hemkarliship, diniy erkinlikni dunyaning her yéride teshebbus qilish üchün xizmet qilidighanliqini bildürgen.

U Uyghurlar mesilisini alahide tilgha élip mundaq dégen: “Men xitay hökümitining Uyghurlargha qaritiwatqan dehshetlik jinayitining jawabkarliqini sürüshtürüsh tirishchanliqlirini yenimu kücheytimen.”

Diqqet qozghaydighini shuki, bu qétimliq ispat anglash yighinida kéngesh palata ezalirining rashad hüseyindin sorighan so'alliri asasen Uyghurlar témisigha merkezleshken. Sénator jéf markiliy rashad ependidin amérika bir qisim jaza tedbirlirini yolgha qoyghan bolsimu, emma Uyghurlargha yürgüzüliwatqan irqiy qirghinchiliqni toxtitishta ünümi bolmighanliqini, shunga uning Uyghurlargha yürgüzüliwatqan irqiy qirghinchiliqni toxtitish üchün néme qilidighanliqini sorighan.

Rashad hüseyin ependi kéngesh palata ezalirining bu so'allirigha jawab bergende, aldi bilen sénatorlarning Uyghur irqiy qirghinchiliqi mesilisige köngül bölüwatqanliqigha rehmet éytqan we öziningmu bu mesilidin chongqur qayghuruwatqanliqini bildürgen.

U mundaq dégen: “Xitay dunyadiki diniy erkinlikni eng éghir depsende qilghuchi döletlerning biri. Men ilgiri Uyghur élini biwaste ziyaret qilip xitay hökümitining Uyghurlarning hoquqlirigha qiliwatqan hörmetsizliki, bésimlirini öz közüm bilen körgen. Hazir u yerde irqiy qirghinchiliq yüz bériwatidu.”

U eger özi wezipige teyinlen'gen teqdirde amérika hökümitining bu jehettiki tirishchanliqlirini yenimu ashurup herqaysi döletler, bolupmu musulman döletlerni heriketke keltürüsh üchün heriket qilidighanliqini éytqan.

U mundaq dégen: “Biz bu mesilide dunyaning herqaysi jayliridiki ammiwi teshkilatlar bilen yéqindin hemkarlishimiz. Jaza tedbirliri, wiza cheklimisi, ékisport cheklimilirini dawamliq yolgha qoyimiz. Men yene bu mesilide bir qisim islam döletliri bilen yéqindin hemkarlishishimiz kérek, shundila yenimu köp inkas peyda qilghili bolidu, dep qaraymen. Shunga ularni heriketlendürüshke tirishimen. Bir qisim döletler xitayning Uyghurlargha yürgüziwatqan irqiy qirghinchiliqi heqqidiki endishilirini ipadilidi, men mushundaq döletlerni bir arigha ekilip, birlikte heriket qilghanda téximu köp tesir yaratqili bolidu, dep qaraymen we shundaq qilishqa tirishimen.”

Arqidin sénator bil hégotiy söz qilghan. U rashad hüseyin'ge qilghan sözide amérikaning choqum Uyghurlargha qaritiliwatqan irqiy qirghinchiliqni toxtitishqa heriket qilishi kéreklikini eskertken. U rashid ependige: “Eger siz wezipige teyinlensingiz, u halda sizning eng muhim xizmitingiz Uyghurlargha yardem qilish bolushi kérek,” dégen. U baydén hökümitining kélimat mesilisini dep Uyghur irqiy qirghinchiliqigha sel qarawatqanliqini eskertip: “Hüseyin ependi, siz buninggha qandaq qaraysiz? sizmu Uyghurlarning, u yerdiki az sanliq milletlerning hoquqini, diniy erkinlikini hergiz kélimat mesilini hel qilish bilen tégishmeslik kérek dep qaramsiz?” dep sorighan. Rashad hüseyin ependimu buninggha jawaben özining xitay bilen bolghan kélimat we iqtisadiy munasiwetlerni dep Uyghur irqiy qirghinchiliqigha sel qaralmasliqigha kapaletlik qilidighanliqini, barliq amallarni qollinip turup, bu jehettiki bésimni ashurush üchün xizmet qilidighanliqini éytqan.

“Washin'gton pochtisi” gézitining bu heqtiki xewiride éytilishiche, hüseyin ependi diniy erkinlikni qanat yaydurushta köp tejribige ige namzat bolush süpiti bilen bu xizmetke layiq körülüshi mumkin iken.