Amérika dölet mejlisi xitay ishliri komitéti: “Irqiy qirghinchiliqqa qarshi turush siyasiy mesile emes, u exlaq we insaniy qedir-qimmet mesilisi”

Muxbirimiz nur'iman
2021.07.26
Amérika dölet mejlisi xitay ishliri komitéti: “Irqiy qirghinchiliqqa qarshi turush siyasiy mesile emes, u exlaq we insaniy qedir-qimmet mesilisi” Amérika dölet mejlisi xitay ishliri komitétining re'isi jéf mérkléy(Jeff Merkley) ependi yighinda sözlimekte. 2021-Yili 22-iyun, washin'gton.
Photo: RFA

23-Iyul küni amérika dölet mejlisi xitay ishliri komitétining re'isi jéf mérkléy we mu'awin re'isi jéymis mkgowérn xelq'ara olimpik komitétining re'isi tomas baxqa yazghan ochuq xétini élan qilghan. Bu xetke dölet mejlisi xitay ishliri komitétining, yeni CECC ning sabiq re'isliridin kéngesh palata ezasi marko rubiyo, awam palata ezasi kristofir simis qatarliqlarmu qétilghan. Ular bu ochuq xet arqiliq xelq'ara olimpik komitétining re'isidin 2022-yilliq béyjing qishliq olimpik tenheriket musabiqisini kéchiktürüshni, eger sahibxaniliq qilidighan hökümet kishilik hoquq depsendichilikini axirlashturmisa musabiqini bashqa jaygha yötkeshni telep qilghan.

Amérika dölet mejlisi xitay ishliri komitétining mu'awin re'isi jéymis mkgowérn(Jim McGovern) ependi(ongdin ikkinchi) yighinda sözlimekte. 2019-Yili 12-iyul, washin'gton.
Amérika dölet mejlisi xitay ishliri komitétining mu'awin re'isi jéymis mkgowérn(Jim McGovern) ependi(ongdin ikkinchi) yighinda sözlimekte. 2019-Yili 12-iyul, washin'gton.

Xette mundaq déyilgen: “Olimpik musabiqisi, hökümiti ‛irqiy qirghinchiliq‚ we ‛insaniyetke qarshi jinayet‚ sadir qiliwatqan dölette ötküzülmesliki kérek. Bundaq qilish tenheriketchilerning menpe'eti üchünmu paydiliq. Biz xelq'ara olimpik komitétining tenheriketchilerning musabiqe nishanini emelge ashurush üchün wijdanini qurban qilishqa mejburlishini adaletsizlik dep qaraymiz. Biz her qandaq bir tenheriketchining Uyghur rayonidiki ‛insaniyetke qarshi jinayet‚ bolghan mejburiy emgek arqiliq ishlepchiqirilghan kiyimlerni kiyishini yaki yémekliklerni istémal qilishini xalimaymiz. Biz bir tenheriketchining irqiy qirghinchiliqqa qarshi turush hoquqini yürgüzgenliki üchün sahibxaniliq qilghan hökümet teripidin jazagha tartilghanliqini, hetta tutup turulushini körüshni xalimaymiz”.

Radiyomiz xelq'ara olimpik komitéti bilen alaqilishishke tirishqan bolsimu, ulardin jawab kelmidi.

Xelq'ara olimpik komitéti ötken yili 28-öktebir radiyomizning so'allirigha jawab bergen. Ular béyjing qishliq olimpik musabiqisining bayqut qilinishigha qarshi ikenlikini chüshendürüp, “Olimpik musabiqisining siyasiy mesile emesliki” ni ilgiri sürgenidi.

Ötken ayda “Xelq'ara olimpik küni” munasiwiti bilen d u q ning teshebbusi, “Sherqiy türkistan teshkilatliri hemkarliq munbiri” ning qarari, Uyghur, tibet, mongghul, xongkongluqlar hemde bashqa xelq'araliq kishilik hoquq teshkilatlirining hemkarliqida shiwétsariyening lozan shehiridiki xelq'ara olimpik komitétining merkizi binasi aldida 2022-yilliq béyjing qishliq olimpik musabiqisige qarshi keng kölemlik namayish élip bérilghan. Yawropa, amérika qatarliq qit'elerdikidiki 40 tin artuq dölette olimpikini bayqut qilish chaqiriq qilin'ghan namayishlar élip bérilghan.

Dunya Uyghur qurultiyi xitay ishliri komitétining mudiri ilshat hesen ependi bu heqte ziyaritimizni qobul qilip mundaq dédi: “Eger xelq'ara olimpik komitéti qishliq olimpik tenheriket musabiqisini kéchiktürüsh yaki bashqa döletke yötkeshni qarar qilghan bolsa xitaygha bek chong zerbe bolatti”.

Amérika dölet mejlisi xitay ishliri komitétining xelq'ara olimpik komitétining re'isi tomas baxqa yazghan xétide yene mezkur komitétning sabiq re'isi marko robiyo 2018-yili öktebirde xelq'ara olimpik komitétigha xet yollighanliqi tilgha élin'ghan. Marko rubiyo xelq'ara olimpik komitétidin béyjing qishliq olimpikini wasite qilip turup, Uyghur rayonidiki insan heqliri depsendichilikini ayaghlashturush üchün xitaygha bésim qilishini telep qilghan. Lékin xelq'ara olimpik komitéti ta bügün'giche bu telepke muwapiq jawab qayturmighan.

Ilshat hesen ependi xelq'ara olimpik komitétining bu mesilige jawab bermey mes'uliyettin qéchishini eyiblep mundaq dédi: “Xitayning ulargha hésabati yoq pullarni xejlep bérishi ularni qiziqturghan. Giriklardin bashlan'ghan démokratiye, erkinlik, barawerlikni teshebbus qilidighan olimpik musabiqisining xaraktéri özgirip kétiwatidu”.

Amérika dölet mejlisi xitay ishliri komitétining xelq'ara olimpik komitétining re'isi tomas baxqa yazghan xétining axirida mundaq dégen: “Bu olimpikni siyasettin yiraq tutush kérekmu-kérek emesmu mesilisi emes. Irqiy qirghinchiliqqa qarshi turush siyaset emes, u exlaq we insaniy qedir-qimmet mesilisi. Biz eger olimpik musabiqisige sahibxan hökümet irqiy qirghinchiliq we insaniyetke qarshi jinayet sadir qilishni toxtatmisa, béyjing qishliq tenheriket musabiqisini kéchiktürüp, uni bashqa döletke yötkishinglarni telep qilimiz”.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.