Dolqun eysa: “Xitay oxshash bir hékayini, oxshash bir naxshini tekrar éyitmaqta”

Ixtiyariy muxbirimiz ekrem
2020.09.07
kocha-charlash-herbiy-saqchi-qoralliq.jpg Kocha charlawatqan bronéwik we toluq qorallan'ghan xitay qoralliq eskiri. 2014-Yili 24-may, ürümchi.
AP

Xitayda chiqidighan “Yer shari waqit géziti” dunya Uyghur qurultiyining re'isi doqun eysani we chet'ellerdiki Uyghur teshkilatlirini qarilap, yene maqale élan qildi.

5-Séntebir küni xitayning “Yer shari waqit géziti”, “Amérikaning térrorluqqa qarshi turushtiki qosh ölchimi ot bilen oynashqanliq” namliq bir maqale élan qildi. Maqalide amérikaning dölet erbabliri we bashqa döletlerdiki elchilirining dolqun eysa qatarliq “Sherqiy türkistanchi” unsurlar bilen körüshüp ish birliki élip bérishni muzakire qilghanliqi, ularni ochuq-ashkara qollighanliqi we medet bergenliki ilgiri sürülgen.

Maqalide “Sherqiy türkistan islam herikiti”, “Dunya Uyghur qurultiyi”, “Sherqiy türkistan ma'arip we hemkarliq jem'iyiti” qatarliq 3 teshkilatni “Térrorluq teshkilati” dep atighan. Bu teshkilatlarni “Chégra sirtida turup uzun yillardin buyan xitaygha qarshi bölgünchilik heriketliri bilen shoghullandi” dégen. Maqalide yene “1990-Yilidin 2016-yilighiche bu ‛sherqiy türkistanchilar‚ ni öz ichige alghan 3 xil küchler shinjang rayonida qanche ming qétimliq zorawanliq, térrorluq weqelirini sadir qilip, yerlik xelqning hayatiy bixeterlikige éghir tehdit peyda qildi,” dep eyibligen.

Maqalide amérika hökümitining d u q gha bolghan hésdashliqi hem qollashlirini “Térrorizmni qollighanliq” dep sherhiyligen bolup, “Amérikaning jenwediki b d t da turushluq ish béjirish ornining mes'ulliri we amérikaning gérmaniyediki bash elchiliri bu yil 2-ayda we 7-ayda dolqun eysa bilen körüshüp ‛sherqiy türkistanchilar‚ ning teleplirini anglighan we d u q ning xitaygha qarshi bölgünchilik heriketlirini qanat yaydurushi toghruluq muzakirileshken” dégen jümlilerni ishletken.

D u q re'isi dolqun eysa ependining bildürüshiche, xitayning “Yer shari waqit géziti” mushu bir yilning ichidila d u q bashliq Uyghur teshkilatlirigha we uning özige qarshi 20 parchigha yéqin maqale élan qilghan. Bu maqalilerde “Oxshash bir naxshini tekrar towlighan”. U sözide xitayning d u q ni we muhajirettiki Uyghur teshkilatlirini qarilash herikitining yene dawam qilidighanliqini eskertti.

Xitayning zuwani bolghan “Yer shari waqit géziti”, “Amérikaning térrorluqqa qarshi turushtiki qosh ölchimi ot bilen oynashqanliq” namliq bu maqalisining axirida xulasilep, amérikani 5 jehettin mundaq eyibligen:

Birinchidin, “Amérika ‛sherqiy türkistanchi‚ unsurlarni qoghlap tutush uyaqta tursun, eksiche ‛sherqiy türkistanchi‚ larning kattiwashliri bilen körüshüp, ulargha medet bérip, ‛sherqiy türkistanchi‚ larning xorikini östürüp qoydi.”

Ikkinchidin, “Amérika ‛sherqiy türkistanchi‚ larning yardemge érishish qanallirini üzüp tashlash uyaqta tursun, eksiche özliri teshebbuskarliq bilen heriketke ötüp, ‛sherqiy türkistanchi‚ lar bilen alaqe qilishning köwrükini qurup chiqti.”

Üchinchidin, “Amérika térrorizmgha qarshi menbelerni yéngilash we retlesh uyaqta tursun, eksiche xelq'ara térrorizmgha qarshi uqumgha zit muqamda towlap, ‛sherqiy türkistanchi‚ unsurlarni qollash arqiliq junggoning térrorizmgha qarshi tirishchanliqini chekleshke urundi.”

Tötinchidin, “Amérika ‛sherqiy türkistanchi‚ larning eza qobul qilish we kalla yuyup esebiyleshtürüsh qilmishlirigha zerbe bermeyla qalmastin, eksiche junggo hökümitining qanun-tüzümlerge bina'en ‛terbiyilesh merkezliri‚ ni qurup chiqip, térrorluq we diniy ashqunluqni peyda qilidighan tupraq we shara'itni eng töwen chekke chüshürüsh üchün körsetken ghayet zor tirishchanliqini qarilidi.”

Beshinchidin, “Amérika junggoning shinjangda yürgüzüwatqan térrorizmgha qarshi tedbirlirini qollimayla qalmastin, eksiche ‛sherqiy türkistanchi‚ küchlerning zorawanliq heriketlirini qollidi we uninggha yardem berdi.”

Gérmaniyening karlsruxé shehiride yashaydighan Uyghur ziyaliysi enwer exmet ependi bu heqte toxtalghanda, xitayning bu maqaliside jaza lagérlirini térrorizmgha qarshi qurup chiqilghan “Terbiyilesh merkizi” dep perdazlaydighan sepsetisini qayta tekrarlighanliqini tilgha aldi.

“Yershari waqit géziti”, “Amérikaning térrorluqqa qarshi turushtiki qosh ölchimi ot bilen oynashqanliq” namliq maqalisini mundaq jümle bilen axirlashturghan: “Amérikaning öz-ara ziddiyetlik, maslashmighan qarashliri dunyagha ‛amérikache térrorizmgha qarshi turush logikisi‚ ni ashkarilap berdi: amérikagha xewp yetküzmigenla bolsa, u térrorizim emes؛ amérikaning düshmenlirigila xewp yetküzgen bolsa, u térrorizim emes؛ peqet amérikagha xewp yetküzgen térrorluq küchlirila térrorizim hésablinidu, peqet amérikaning békitkinila ‛térrorizim‚ hésablinidu.”

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.