Долқун әйса: “қамал мәзгилидә ач қоюш ирқий қирғинчилиқниң бир парчиси”

Д у қ 11-сентәбир чақирған “д у қ ниң кеңәйтилгән вәкилләр тор йиғини” да пүтүн дунядики шәрқий түркистан аммиви тәшкилатлирини вә барлиқ уйғурларни вабани баһанә қилип туруп уйғурларни ач қоюш сияситигә наразилиқ билдүрүшиниң муһимлиқини көрсәтти.

Д у қ муавин рәиси пәрһат муһәммиди риясәтчилик қилған йиғинда, д у қ рәиси долқун әйса әпәнди ечилиш нутқи сөзлиди.

Дуняниң һәрқайси җайлирида паалийәт елип бериватқан “шәрқий түркистан аммиви тәшкилатлири”, җамаәт әрбаблири вә мутәхәссисләрдин болуп 165 әтрапида киши иштирак қилған йиғинда хитайниң мәзкур сияситигә қарши елип берилидиған паалийәтләр тоғрисида музакирә елип берилип, бәзи қарарлар қобул қилинди. Долқун әйса әпәнди бу қарарда нуқтилиқ һалда пүтүн дунядики шәрқий түркистан аммиви тәшкилатлирини хитайға қарши наразилиқ паалийити елип беришқа сәпәрвәр қилғанлиқини тәкитлиди.

Долқун әйса әпәнди хитайниң ичкири өлкиләрдә хитайларға елип бериватқан қамал қилиш сиясити билән уйғурларға елип бериватқан қамал қилиш сияситиниң охшимайдиғанлиқини, һазир ғулҗида елип бериватқан қамал қилишниң, хитайниң ирқий қирғинчилиқ сияситиниң бир парчиси икәнликини тәкитлиди. У, мундақ деди: “хитайниң һазир ғулҗида елип бериватқан қамал қилиш сиясити, дунядики һәтта хитайда елип берилған қамал қилиш сияситигиму охшимайду. Хитай ичкири өлкиләрдә хитай хәлқигиму, рәһимсизләрчә вәһший қамал қилиш сиясити йүргүзди. Бу, һазир шәрқий түркистанда ирқий қирғинчилиқниң бир парчиси шәклидә давамлашмақта. Хитайниң уйғурларға йүргүзүватқан ирқий қирғинчилиқи ваба қамали мәзгилидиму рошән өзини көрситиватиду”.

Долқун әйса әпәнди 9-айниң 12-күни җәнвә шәһиридики бирләшкән дөләтләр тәшкилатиниң 51-нөвәтлик кишилик һоқуқ омумий йиғини башлинидиғанлиқини, бу йиғин җәрянида дуня уйғур қурултийиниң хәлқара кәчүрүм тәшкилати, хәлқара кишилик һоқуқини көзитиш тәшкилати қатарлиқ тәшкилатлар билән бирликтә б д т да мәхсус йиғин чақирип, уйғур ирқий қирғинчилиқи, шундақла уйғурларни қамал қилиш мәзгилидә ач қойватқанлиқини оттуриға қойидиғанлиқини билдүрди.

“д у қ ниң кеңәйтилгән вәкилләр тор йиғини” да уйғур академийәси баш тәптиши, америка уйғур академийәсиниң муавин рәиси, дохтур мәмәт имин әпәнди ваба тоғрисида қисқичә, мәлумат бәргәндин кейин, хитайниң уйғур елидә йолға қойған өйләрдә қамал қилиш сиясити тоғрисида мәлумат бәрди. У, хитайниң ичкиридә хитайларға елип барған өйләрдә қамал қилиш сиясити билән уйғурларға елип бериватқан қамал қилиш сияситиниң охшимайдиғанлиқини, буниң ирқий қирғинчилиқниң бир парчиси икәнликини илгири сүрди.

Мәмәт имин дохтур хитайниң уйғурларға елип бериватқан қамал қилиш сияситигә шәрқий түркистан тәшкилатлири билән чәтәлдики уйғурларниң қандақ муамилә қилиши керәклики, хәлқарада буни қандақ аңлитиши керәклики тоғрисидиму мәлумат бәрди.

9-Айниң 8-күни иҗтимаий таратқуларда чиққан учурда бир аилидин 4 өсмүр балиниң еғир ағрип һаяти хәтәрлик туруватқанлиқи йезилған. 9-Числадики бир хәвәрдә бир өсмүр қизниң өйидә ялғуз җан үзгәнлики инкас қилинған. Иҗтимаий торлардики хәвәрләрдә ғулҗа наһийәсиниң қараяғач йезисидики мәвлан сидиқ дегән кишиниң қамал мәзгилидә дориси вақтида йетип кәлмигәнлики үчүн җан үзгәнлики ашкариланғаниди.