Dolqun eysaning küresh hayati yorutulghan kitab -“Xitayning erkinlik toziqi”
2022.08.10
Dunya Uyghur qurultiyining re'isi dolqun eysaning öz kechmishi, yeni weten ichi we chet eldiki siyasiy küresh eslimisi bayan qilin'ghan “Xitayning erkinlik toziqi -- bir Uyghurning xitay ishqa salghan intérpol (xelq'ara saqchi teshkilati) ning tutush buyruqigha we xitayning zorawanliqigha qarshi élip barghan küreshliri” namliq kitabi hindistanning har'anand neshriyati teripidin neshir qilin'ghan.
Dunya Uyghur qurultiyi bu munasiwet bilen axbarat élan qilip, bu kitabning dolqun eysadek bir inqilapchining chet elde erkinlik we adalet yolida élip barghan küreshliri, xitayning dunyagha sozghan qara qolining changgilidin qutulush jeryanida bashtin kechürgen egri-toqay kechmishlirining bir xatirisi ikenlikini tonushturghan. Bu kitab dolqun eysadek bir siyasiy pa'aliyetchi we yétekchining hayati bilen tonushup chiqishta, chet eldiki Uyghur dewasini chüshinishtila emes, belki yene xitayning xeterlik tozaqlirini bilish we uningdin hushyar bolushtimu muhim ehmiyetke ige iken.
Dolqun eysa 8-awghust küni özining tiwéttér hésabida bu kitabi heqqide mundaq dep yazghan: “Bu kitab méning öz kechmishlirimge asasen yézildi؛ buningdiki meqset, kishilerni xitay kommunistik partiyesining xetiridin hushyar bolushqa ündesh. Gerche men erkin dunyada yashawatqan bolsammu dawamliq adaletsizliklerge uchrap keldim؛ erkinlikim tartiwélindi, ghururum depsende qilindi, tutuldum, so'al-soraq qilindim”.
Dolqun eysaning éytishiche, bu kitabta uning 80-yillardin bashlapla weten ichi we sirtida élip barghan siyasiy küresh hayati, chet eldiki erkin, démokratik dunyada yashap turupmu xitayning xilmu tehdit we chekleshlirige uchrighanliqini, xitayning 1997-yildin bashlapla intérpol (xelq'ara saqchi teshkilati) arqiliq özige qanche qétimlap qara qolini sozghanliqi we bu jeryanda amérika, koriye, italiye, hindistan, türkiye qatarliq döletler bilen xitay otturisida yüz bergen diplomatik küreshler tepsiliy bayan qilin'ghan.
Amérikadiki Uyghur tetqiqat merkizining bashliqi abdulhekim idris, dolqun eysaning uzun yilliq sepdishi bolush süpiti bilen bu kitabta bayan qilin'ghan ishlarning bezilirige özining biwasite shahid bolghanliqini éytti.
Dolqun eysa ependi özining bu kitabini yézishighimu hindistan'gha kirelmigen bir weqening sewebchi bolghanliqini, bu kitab 2018-yil yézilishqa bashlighandin tartip taki tamamlan'ghiche hindistandiki bir neshriyatning izchil köngül bölüp kelgenlikini bildürdi.
Dolqun eysaning bu kitabida uning 80-yillardiki oqughuchilar herikitige bashlamchiliq qilghanliqi, 90-yillarning béshida béyjingda pa'aliyet qilghanliqi, 96-yil gérmaniyege kélip chet eldiki dewa ishlirigha aktip qatnashqanliqi, dunya Uyghur yashliri qurultiyini qurghandin tartip dunya Uyghur qurultiyining re'isi bolghiche bésip ötken küresh musapiliri, bu jeryanda xitay hökümitining u qurghan teshkilatni “Térrorluq teshkilati”, uning özini bolsa “Térrorchi” dep qarilap, intérpol arqiliq tutush buyruqi chiqirip, nege barsa shu yerge tozaq qurup, siyasiy pa'aliyetlirini chekligenliki, emma uning bu tosqunluqlargha izchil bash egmey kéliwatqanliqi toluq yorutup bérilgen.
Ablikim idris ependining qarishiche, eger xitay hökümiti dolqun eysagha 20 nechche yildin buyan cheklime qoyup kelmigen bolsa, u yene köpligen siyasiy netijilerge érishishi mumkin iken. Emma u yenila boshashmay bügün'giche dawasini dawamlashturup kelmekte.
Dolqun eysa bu kitabni yézish jeryanida oylighanliri heqqide mundaq deydu: “Bu kitabta xitayning yawropadek erkin dunyada yashawatqan mangila emes, manga oxshash köpligen Uyghurlarni öz changgiligha élishqa, chekleshke we ziyankeshlik qilishqa urunüp kelgenlikini, emma uninggha qarshi boshashmay küresh qilghandila netije qazan'ghili bolidighanliqini körsitishke tirishtim”.