Dunya Uyghur qurultiyining 7-nöwetlik wekiller qurultiyini chéxiyening paytexti piragada chaqirish qarar qilindi

Dunya Uyghur qurultiyi ötküzgen “Özgiriwatqan dunya we sherqiy türkistan” témisidiki sin ilmiy muhakime yighinida sözlimekte. 2020-Yili may.

Dunya Uyghur qurultiyi 14-iyul küni mexsus bayanat élan qilip, 7-nöwetlik wekiller qurultiyining 2021-yili 11-ayning 12-künidin 14-künigiche chéxiyening paytexti piragada ötküzülidighanliqini jakarlidi.

Dunya Uyghur qurultiyining ijra'iye komitéti 7-ayning 10-küni we kéyinki künlerde arqa-arqidin yighin chaqirip, muzakire qilish arqiliq, 7-nöwetlik wekiller qurultiyini 2021-yili 11-ayning 12-künidin 14-künigiche chéxiyening paytexti piragada ötküzüsh qararini aldi.

Biz bu qétimqi qurultay heqqide téximu tepsiliy melumat igilesh üchün d u q re'isi dolqun eysa bilen söhbet élip barduq. U, bu qétimqi qurultayning intayin muhim dewri bölgüch ehmiyetke ige qurultay bolidighanliqini bayan qilip mundaq dédi:

“D u q ning 7-nöwetlik qurultiyi, xitay hakimiyiti sherqiy türkistandiki irqiy qirghinchiliq jinayitini dawam qilduruwatqan, dunyadiki démokratiyelik döletler xitayning bu jinayitini qattiq eyiblewatqan we soraqqa tartiwatqan, shundaqla dunyadiki her qaysi döletler birleshken döletler teshkilatida Uyghur mesiliside xitaygha qarshi turush yaki qollash boyiche ikki qutupqa bölün'gen, shuning bilen bir waqitta dunyaning siyasiy weziyitide zor burulush yüz bériwatqan alahide bir peytke toghra keldi. Bu nuqtidin éytqanda, bu qétimqi qurultay, pewqul'adde muhim dewr bölgüch ehmiyetke ige bir qétimliq qurultay bolidighanliqigha ishinimen”.

D u q re'isi dolqun eysa ependi bu qétimqi qurultayning muweppeqiyetlik ötküzülüshining weten sirtida élip bériliwatqan milliy azadliq inqilabining bundin kéyinki tereqqiyati üchünmu zor ehmiyetke ige ikenlikini bayan qilip mundaq dédi: “Dunya Uyghur qurultiyi, nöwette xelq'aradiki sherqiy türkistan dewasigha wekillik qiliwatqan merkizi teshkilat bolush süpiti bilen, uning milliy dewa ishliridiki mes'uliyiti we mejburiyiti herqandaq waqittikidin téximu éship barmaqta. Mushu nuqtidin élip éytqandimu, 7-nöwetlik qurultayning muweppeqiyetlik échilishi weten sirtida élip bériliwatqan milliy azadliq herikitimizning bundin kéyin hem izchil, sistémiliq we utuqluq dawam qilishida zor ehmiyetke igidur”.

Dolqun eysa ependi bu nöwetlik qurultayda muzakire qilinidighan témilar toghrisida melumat bérip mundaq dédi:

“Bu qétimqi qurultay, her qaysi döletlerdiki sherqi türkistanliqlarning démokratiyelik usul bilen saylap chiqqan qurultay wekilliri, közetküchiler we teklip qilin'ghan alahide méhmanlarning ishtirak qilishi bilen ötküzülidu. Qurultayda dunya Uyghur qurultiyining otken töt yilliq xizmet doklati, maliye doklati otturigha qoyulidu shundaqla siyasiy dewa ishlirimizni téximu küchlendürüshning chare-tedbirliri, istratégiyeliri muzakire qilinidu we muhim qararlar maqulluqtin ötküzülidu.

Bu qétimqi qurultayda yene, d u q rehberlik hey'itide yéngi islahat élip bérilidu. Yeni, démokratiyelik shekilde saylam ötküzülüp, d u q ning ijabiy en'enisige warisliq qilish bilen birge bügünki dunya yüzlinishige mas xizmet qilalaydighan yash, qabiliyetlik we jenggiwar yéngi rehberlik qoshuni saylap chiqilidu”.

D u q élan qilghan axbarat bayanatigha asaslan'ghanda 7-nöwetlik wekiller qurultiyida yene, dunyadiki Uyghurlarni qollawatqan herqaysi döletler, siyasiy partiyeler, xelq'ara teshkilatlar we Uyghurlarning dostlirigha kelgüside yetmekchi bolghan büyük nishani heqqide melumat béridiken.

Dolqun eysa ependi bu qétimqi qurultayda oxshimaydighan köz qarashtiki kishilerning hemmisige quchaq achidighanliqini bayan qilip mundaq dédi: “Bu qétimqi qurultay milliy dewa ishlirimizgha paydiliqla bolghan her xil pikir éqimliri we köz qarashlarning erkin otturigha qoyulushi üchün kengri sorun hazirlap béridu, shuningdek, bügün'giche, her xil sewebler bilen milliy herikitimiz, jümlidin d u q ning sirtida qalghan yash, qabiliyetlik ziyaliylirimiz we pa'aliyetchilirimizde keng quchaq achidu”.

D u q tor arqiliq arqa-arqidin yighin chaqirip, mezkur yighinlarda d u q mu'awin re'isi perhat muhimmidi ependining riyasetchilikide, 7-nöwetlik wekiller qurultiyigha teyyarliq qilish komitéti qurup chiqilghan. Teyyarliq komitéti qarmiqida bir qanche mes'ul hey'et tesis qilin'ghan. Perhad muhemmedi ependi teyyarliq komitétining nöwettiki eng muhim wezipisining wekillerni saylap chiqish ikenlikini bayan qildi.

Bu qétimqi qurultaygha qatnishidighan wekillerning sani 150 qilip békitilgen bolup, bu sanni ehwalgha qarap köpeytishke bolidiken. Perhat muhemmedi ependi wekil bolushni xalaydighanlarning wekillik iltimas qilishi heqqide melumat berdi.

Qurultay nizamnamisi boyiche, her üch yilda bir qétim otküzilidighan we eslide 2020-yili 11-ayda ötküzüsh qarar qilin'ghan 7-nöwetlik wekiller qurultiyi korona wabasi sewebidin kéchiktürülgenidi.