“дуня уйғур қурултийи 2020-йиллиқ кишилик һоқуқ доклати” ни елан қилиш тор йиғини өткүзүлди

Ихтиярий мухбиримиз әкрәм
2021.05.10
Йәһудийлар пасха байримида уйғурларниң һөрлүккә чиқиши үчүн дуа-тилавәт қилди Нурй түркәл әпәндим пасха байриминиң әркинлик мурасими күнидә дуняниң һәрқайси җайлиридики йәһудийлар бирликтә елип барған уйғурлар үчүн дуа-тилавәт қилиш паалийитидә сөздә. 2021-Йили 2-апрел.
Social Media

Д у қ ниң 2020-йиллиқ кишилик һоқуқ доклатини елан қилиш тор йиғинида уйғурларниң нөвәттики вәзийити муһакимә қилинди.

7-Май күни д у қ өзлири һазирлиған 2020-йиллиқ кишилик һоқуқ омумий доклатини елан қилиш мунасивити билән тор йиғини өткүзүп, уйғурларниң нөвәттики вәзийити вә хәлқара җәмийәтниң уйғурлар мәсилисигә тутуватқан позитсийәси тоғрисида муһакимиләр елип барди. Йиғинға америка, асия, авистралийә вә явропа қитәлиридики 20 дин артуқ дөләттин 50 дин артуқ һәр саһә сиясий актиплар, кишилик һоқуқ паалийәтчилири, тәтқиқатчилар, мухбирлар һәм бир бөлүк уйғурлар қатнашти. Йиғинға д у қ ниң программа йетәкчиси зумрәтай уйғур риясәтчилик қилди.

Бир йерим саәт давам қилған бу йиғинда алди билән америка диний әркинлик комитетиниң комисари нурий түркәл әпәнди сөз елип, уйғурлар вә җаза лагерлири мәсилисиниң хәлқарада пәйда қилған тәсирлири тоғрисида тохтилип өтти. Арқидин сөз алған америкадики кишилик һоқуқни көзитиш тәшкилати хитай ишлири бөлүминиң дитектори софи ричардсон ханим д у қ һазирлиған 2020-йиллиқ кишилик һоқуқ доклатиниң әһмийитини муәййәнләштүрүп, бу доклатни барлиқ дөләтләрниң кишилик һоқуқ комитетлириға вә хәлқаралиқ кишилик һоқуқ тәшкилатлириға йәткүзүшниң зөрүрликини тәкитлиди. Улар сөзидә хәлқара җамаәтчиликниң хитай зулумини тосуп қелиш үчүн хитайға қаратқан түрлүк җаза вә имбарго тәдбирлирини йәниму күчәйтиш арқилиқ хитайға җиддий бесим шәкилләндүрүшни тәшәббус қилишти.

Бу йиғиңа йәнә уйғурлар мәсилиси тоғрисида мақалә язғанлиқи үчүн 2015-йили декаберда хитайдин һәйдәп чиқирилған франсийәлик мухбир урсула гөйтерс ханимму қатнашқан болуп, у сөзидә хитайниң шәрқий түркистанда давам қилдуриватқан инсанийәткә қарши җинайәтлирини қаттиқ әйиблиди. Хитайниң җаза лагерлири сиясити йеңи ашкариланған мәзгилләрдә лагер тоғрисида елан қилған мақалилири билән хәлқарада күчлүк диққәт қозғиған америкадики росе-һулман техник иниститутиниң тәтқиқатчиси доктур тимоси гросму йиғинда қарашлирини баян қилип өтти. Йиғинда голландийәлик сабиқ депломат, тәтқиқатчи вә муһәррир геррит ванму сөз елип, хитайниң нөвәттики уйғурлар үстидин елип бериватқан бастуруш сиясәтлирини дуня җамаитигә аңлитиш хизмитини изчил давамлаштурушни тәкитлиди.

Йиғин ахирида сөз алған д у қ рәиси долқун әйса әпәнди дуня уйғур қурултийи тәрипидин һазирланған “д у қ 2020-йиллиқ кишилик һоқуқ доклати” да 2017-йилидин 2020-йилиғичә болған 4 йил җәрянида хитай һакимийитиниң шәрқий түркистанда уйғурларни асас қилған йәрлик хәлқләргә қарита елип бериватқан ирқий қирғинчилиқи, мәҗбурий әмгәк түзүми, хитайниң уйғурларға қаратқан динсизлаштуруш вә нәслини қурутуш һәрикәтлири, мәдинийәт мираслирини йоқ қилиш сиясити, уйғур сәрхиллириниң зиянкәшликкә учраш әһвали, хитайниң өз җинайи қилмишлирини ақлаш мәқситидә ичкий-ташқий җәһәтләрдә җиддий елип бериватқан сахта тәшвиқатлири қатарлиқ кәң мәзмунларниң дәлил-испатлар билән йорутуп берилгәнликини изаһлап өтти.

Бүгүн бу һәқтә зияритимизни қобул қилған д у қ рәиси долқун әйса әпәнди бу хусуста тохталғанда, мәзкур доклатни елан қилиштин илгири пикир елиш вә муһакимә йүргүзүш мәқситидә уюштурулған бу қетимқи тор йиғининиң наһайити яхши өткәнликини тилға алди.

Йиғинда долқун әйса әпәнди йәнә йиғин қатнашқучилириниң шәрқий түркистан вә уйғурларниң нөвәттики вәзийити, шундақла дуня уйғур қурултийиниң хәлқара сиясий сәһниләрдә елип бериватқан паалийәтлири һәққидә сориған түрлүк соаллириға җаваб бәрди.

Д у қ ниң программа йетәкчиси, бу қетимқи йиғинниң риясәтчиси зумрәтай уйғур зияритимизни қобул қилғанда, “д у қ 2020-йиллиқ кишилик һоқуқ доклати” ни елан қилиш тор муһакимә йиғиниға дуняниң һәрқайсий әллиридики тәсири күчлүк болған көплигән қиммәтлик меһманларниң қәдәм тәшрип қилғанлиқини вә д у қ ни муһим тәклип-пикирләр билән тәминлигәнликини әскәртти.

Пикир қошуң

Радиониң ишлитиш шәртлиригә асасән, пикирлириңиз тәкшүргүчиләр тәрипидин тәстиқлиниши вә мувапиқ дәриҗидә тәһрирлиниши түпәйли, тор бәттә дәрһал пәйда болмайду. Сиз қалдурған мәзмунға әркин асия радиоси җавабкар болмайду. Башқиларниң көз қариши вә һәқиқәткә һөрмәт қилишиңизни сораймиз.