"Dunya Uyghur qurultiyi 2020-yilliq kishilik hoquq doklati" ni élan qilish tor yighini ötküzüldi

Ixtiyariy muxbirimiz ekrem
2021-05-10

Yehudiylar pasxa bayrimida Uyghurlarning hörlükke chiqishi üchün du'a-tilawet qildi

Nury türkel ependim pasxa bayrimining erkinlik murasimi künide dunyaning herqaysi jayliridiki yehudiylar birlikte élip barghan Uyghurlar üchün du'a-tilawet qilish pa'aliyitide sözde. 2021-Yili 2-aprél.

Social Media

D u q ning 2020-yilliq kishilik hoquq doklatini élan qilish tor yighinida Uyghurlarning nöwettiki weziyiti muhakime qilindi.

7-May küni d u q özliri hazirlighan 2020-yilliq kishilik hoquq omumiy doklatini élan qilish munasiwiti bilen tor yighini ötküzüp, Uyghurlarning nöwettiki weziyiti we xelq'ara jem'iyetning Uyghurlar mesilisige tutuwatqan pozitsiyesi toghrisida muhakimiler élip bardi. Yighin'gha amérika, asiya, awistraliye we yawropa qit'eliridiki 20 din artuq dölettin 50 din artuq her sahe siyasiy aktiplar, kishilik hoquq pa'aliyetchiliri, tetqiqatchilar, muxbirlar hem bir bölük Uyghurlar qatnashti. Yighin'gha d u q ning programma yétekchisi zumret'ay Uyghur riyasetchilik qildi.

Bir yérim sa'et dawam qilghan bu yighinda aldi bilen amérika diniy erkinlik komitétining komisari nuriy türkel ependi söz élip, Uyghurlar we jaza lagérliri mesilisining xelq'arada peyda qilghan tesirliri toghrisida toxtilip ötti. Arqidin söz alghan amérikadiki kishilik hoquqni közitish teshkilati xitay ishliri bölümining ditéktori sofi richardson xanim d u q hazirlighan 2020-yilliq kishilik hoquq doklatining ehmiyitini mu'eyyenleshtürüp, bu doklatni barliq döletlerning kishilik hoquq komitétlirigha we xelq'araliq kishilik hoquq teshkilatlirigha yetküzüshning zörürlikini tekitlidi. Ular sözide xelq'ara jama'etchilikning xitay zulumini tosup qélish üchün xitaygha qaratqan türlük jaza we imbargo tedbirlirini yenimu kücheytish arqiliq xitaygha jiddiy bésim shekillendürüshni teshebbus qilishti.

Bu yighinga yene Uyghurlar mesilisi toghrisida maqale yazghanliqi üchün 2015-yili dékabérda xitaydin heydep chiqirilghan fransiyelik muxbir ursula göytérs xanimmu qatnashqan bolup, u sözide xitayning sherqiy türkistanda dawam qilduriwatqan insaniyetke qarshi jinayetlirini qattiq eyiblidi. Xitayning jaza lagérliri siyasiti yéngi ashkarilan'ghan mezgillerde lagér toghrisida élan qilghan maqaliliri bilen xelq'arada küchlük diqqet qozghighan amérikadiki rosé-hulman téxnik inistitutining tetqiqatchisi doktur timosi grosmu yighinda qarashlirini bayan qilip ötti. Yighinda gollandiyelik sabiq déplomat, tetqiqatchi we muherrir gérrit wanmu söz élip, xitayning nöwettiki Uyghurlar üstidin élip bériwatqan basturush siyasetlirini dunya jama'itige anglitish xizmitini izchil dawamlashturushni tekitlidi.

Yighin axirida söz alghan d u q re'isi dolqun eysa ependi dunya Uyghur qurultiyi teripidin hazirlan'ghan "D u q 2020-yilliq kishilik hoquq doklati" da 2017-yilidin 2020-yilighiche bolghan 4 yil jeryanida xitay hakimiyitining sherqiy türkistanda Uyghurlarni asas qilghan yerlik xelqlerge qarita élip bériwatqan irqiy qirghinchiliqi, mejburiy emgek tüzümi, xitayning Uyghurlargha qaratqan dinsizlashturush we neslini qurutush heriketliri, mediniyet miraslirini yoq qilish siyasiti, Uyghur serxillirining ziyankeshlikke uchrash ehwali, xitayning öz jinayi qilmishlirini aqlash meqsitide ichkiy-tashqiy jehetlerde jiddiy élip bériwatqan saxta teshwiqatliri qatarliq keng mezmunlarning delil-ispatlar bilen yorutup bérilgenlikini izahlap ötti.

Bügün bu heqte ziyaritimizni qobul qilghan d u q re'isi dolqun eysa ependi bu xususta toxtalghanda, mezkur doklatni élan qilishtin ilgiri pikir élish we muhakime yürgüzüsh meqsitide uyushturulghan bu qétimqi tor yighinining nahayiti yaxshi ötkenlikini tilgha aldi.

Yighinda dolqun eysa ependi yene yighin qatnashquchilirining sherqiy türkistan we Uyghurlarning nöwettiki weziyiti, shundaqla dunya Uyghur qurultiyining xelq'ara siyasiy sehnilerde élip bériwatqan pa'aliyetliri heqqide sorighan türlük so'allirigha jawab berdi.

D u q ning programma yétekchisi, bu qétimqi yighinning riyasetchisi zumret'ay Uyghur ziyaritimizni qobul qilghanda, "D u q 2020-yilliq kishilik hoquq doklati" ni élan qilish tor muhakime yighinigha dunyaning herqaysiy elliridiki tesiri küchlük bolghan köpligen qimmetlik méhmanlarning qedem teshrip qilghanliqini we d u q ni muhim teklip-pikirler bilen teminligenlikini eskertti.