Д у қ “шәрқий түркистанниң 2020-йиллиқ кишилик һоқуқ вәзийити” намлиқ доклатини елан қилди

Ихтиярий мухбиримиз әкрәм
2021.05.21
Д у қ “шәрқий түркистанниң 2020-йиллиқ кишилик һоқуқ вәзийити” намлиқ доклатини елан қилди Д у қ ниң 2020-йиллиқ кишилик һоқуқ доклатиниң муқависи. 2021-Йили май.
RFA/Ekrem

Д у қ ниң 2020-йиллиқ кишилик һоқуқ доклатида “ирқий қирғинчилиқ” вә “инсанийәткә қарши җинайәт” ниң дәлил-испатлири оттуриға қоюлған.

10-Май д у қ тор арқилиқ “д у қ ниң 2020-йиллиқ кишилик һоқуқ доклати” ни елан қилиш мурасими өткүзгән иди. Мәзкур доклат 19-май күни д у қ ниң тәшвиқат вастилирида рәсмий елан қилинди.

“шәрқий түркистанниң 2020-йиллиқ кишилик һоқуқ вәзийити” дәп нам берилгән 40 бәтлик бу доклатта 2017-йилидин 2020-йилиғичә болған 4 йил мабәйнидә хитайниң шәрқий түркистанда елип барған “ирқий қирғинчилиқ” вә “инсанийәткә қарши җинайәт” лириниң дәлил-испатлири түрлүк темилар астида әтраплиқ йорутуп берилгән иди.

Доклатниң муқәддимисидә мундақ дейилгән: “мәзкур доклат хитайниң шәрқий түркистандики уйғурни асас қилған түркий милләтләргә йүргүзгән ғайәт зор җинайәтлири тоғрисида чуңқур мәлуматлар билән тәминләйду. Уйғурлар шәрқий түркистанда вә муһаҗирәттики һаятида йолуққан әң җиддий темилар анализ қилиниду. Бизниң бу доклатни елан қилишимиздики мәқсәт, кишиләрниң диққитини йәнә бир қетим хитай һакимийитиниң шәрқий түркистанда уйғурлар үстидин барғансери юқири чәктә йолға қоюватқан кишилик һоқуқ дәпсәндичиликигә тартиштур. Бу доклат хитай һөкүмитиниң инсанийәткә қарши җинайәтлирини вә ирқий қирғинчилиқ қилмишлирини пакитлар арқилиқ хуласилап көрситип бериду.”

Доклат 2020-йили америка, бу йил канада, әнгилийә вә голландийә хитайниң уйғурлар үстидин йүргүзүватқан бастуруш қилмишлирини “ирқий қирғинчилиқ” вә “инсанийәткә қарши җинайәт” дәп етирап қилған болсиму, йәнә германийә, белгийә, италийә, франсийә қатарлиқ дөләтләр парламентлирида “ирқий қирғинчилиқ” вә “инсанийәткә қарши җинайәт” ни етирап қилиш-қилмаслиқ мәсилисидә талаш-тартишлар елип бериватқан бир вәзийәттә елан қилинған иди. Мәлум болғинидәк, 20-май күни литва хитайниң уйғурларға селиватқан зулумини “ирқий қирғинчилиқ” дәп етирап қилған 5-дөләт болуп қалди.

Д у қ рәиси долқун әйса әпәнди “шәрқий түркистанниң 2020-йиллиқ кишилик һоқуқ вәзийити” намлиқ доклатниң елан қилиниши мунасивити билән бүгүн зияритимизни қобул қилғанда, мәзкур доклатниң мәзмуни вә алаһидилики һәққидә тохтилип өтти. Доклатни һазирлаш ишлириға һәссә қатқан д у қ ниң программа йетәкчиси зумрәтайму доклаттин орун алған мәзмунлар тоғрисида мәлумат бәрди.

Д у қ мәзкур доклатида хитайниң уйғурлар үстидин йүргүзүватқан бастуруш қилмишлирини “ирқий қирғинчилиқ” вә “инсанийәткә қарши җинайәт” дәп кәскин бекиткән болуп, д у қ рәһбәрлириниң билдүришичә, бу доклат алдимиздики күнләрдә һәрқайси ғәрб дөләтлириниң кишилик һоқуқ комитетлириға, хәлқаралиқ кишилик һоқуқ органлириға һәм мунасивәтлик аммиви тәшкилатларға әвәтилидикән.

Пикир қошуң

Радиониң ишлитиш шәртлиригә асасән, пикирлириңиз тәкшүргүчиләр тәрипидин тәстиқлиниши вә мувапиқ дәриҗидә тәһрирлиниши түпәйли, тор бәттә дәрһал пәйда болмайду. Сиз қалдурған мәзмунға әркин асия радиоси җавабкар болмайду. Башқиларниң көз қариши вә һәқиқәткә һөрмәт қилишиңизни сораймиз.