D u q “Sherqiy türkistanning 2020-yilliq kishilik hoquq weziyiti” namliq doklatini élan qildi
2021.05.21
D u q ning 2020-yilliq kishilik hoquq doklatida “Irqiy qirghinchiliq” we “Insaniyetke qarshi jinayet” ning delil-ispatliri otturigha qoyulghan.
10-May d u q tor arqiliq “D u q ning 2020-yilliq kishilik hoquq doklati” ni élan qilish murasimi ötküzgen idi. Mezkur doklat 19-may küni d u q ning teshwiqat wastilirida resmiy élan qilindi.
“Sherqiy türkistanning 2020-yilliq kishilik hoquq weziyiti” dep nam bérilgen 40 betlik bu doklatta 2017-yilidin 2020-yilighiche bolghan 4 yil mabeynide xitayning sherqiy türkistanda élip barghan “Irqiy qirghinchiliq” we “Insaniyetke qarshi jinayet” lirining delil-ispatliri türlük témilar astida etrapliq yorutup bérilgen idi.
Doklatning muqeddimiside mundaq déyilgen: “Mezkur doklat xitayning sherqiy türkistandiki Uyghurni asas qilghan türkiy milletlerge yürgüzgen ghayet zor jinayetliri toghrisida chungqur melumatlar bilen teminleydu. Uyghurlar sherqiy türkistanda we muhajirettiki hayatida yoluqqan eng jiddiy témilar analiz qilinidu. Bizning bu doklatni élan qilishimizdiki meqset, kishilerning diqqitini yene bir qétim xitay hakimiyitining sherqiy türkistanda Uyghurlar üstidin barghanséri yuqiri chekte yolgha qoyuwatqan kishilik hoquq depsendichilikige tartishtur. Bu doklat xitay hökümitining insaniyetke qarshi jinayetlirini we irqiy qirghinchiliq qilmishlirini pakitlar arqiliq xulasilap körsitip béridu.”
Doklat 2020-yili amérika, bu yil kanada, en'giliye we gollandiye xitayning Uyghurlar üstidin yürgüzüwatqan basturush qilmishlirini “Irqiy qirghinchiliq” we “Insaniyetke qarshi jinayet” dep étirap qilghan bolsimu, yene gérmaniye, bélgiye, italiye, fransiye qatarliq döletler parlaméntlirida “Irqiy qirghinchiliq” we “Insaniyetke qarshi jinayet” ni étirap qilish-qilmasliq mesiliside talash-tartishlar élip bériwatqan bir weziyette élan qilin'ghan idi. Melum bolghinidek, 20-may küni litwa xitayning Uyghurlargha séliwatqan zulumini “Irqiy qirghinchiliq” dep étirap qilghan 5-dölet bolup qaldi.
D u q re'isi dolqun eysa ependi “Sherqiy türkistanning 2020-yilliq kishilik hoquq weziyiti” namliq doklatning élan qilinishi munasiwiti bilen bügün ziyaritimizni qobul qilghanda, mezkur doklatning mezmuni we alahidiliki heqqide toxtilip ötti. Doklatni hazirlash ishlirigha hesse qatqan d u q ning programma yétekchisi zumret'aymu doklattin orun alghan mezmunlar toghrisida melumat berdi.
D u q mezkur doklatida xitayning Uyghurlar üstidin yürgüzüwatqan basturush qilmishlirini “Irqiy qirghinchiliq” we “Insaniyetke qarshi jinayet” dep keskin békitken bolup, d u q rehberlirining bildürishiche, bu doklat aldimizdiki künlerde herqaysi gherb döletlirining kishilik hoquq komitétlirigha, xelq'araliq kishilik hoquq organlirigha hem munasiwetlik ammiwi teshkilatlargha ewetilidiken.