Долқун әйса б д т кишилик һоқуқ кеңишидин уйғур ирқий қирғинчилиқиға қарита әмәлий һәрикәт қоллинишни тәләп қилди

Бериндин ихтиярий мухбиримиз һәбибулла изчи тәйярлиди
2023.09.27
bdt-dolqun-eysa-sozde.jpg Д у қ ниң рәиси долқун әйса әпәнди б д т кишилик һоқуқ кеңишиниң 54-нөвәтлик йиғинида уйғурниң хитай һөкүмитиниң бесими астидики вәзийити тоғрилиқ доклат бәрмәктә. 2023-Йили 26-сентәбир, җәнвә.
un.org

Нөвәттә җәнвәдә чақириливатқан б д т кишилик һоқуқ кеңишиниң 54-нөвәтлик йиғиниға қатнишиватқан дуня уйғур қурултийиниң рәиси долқун әйса, қурултай баянатчиси вә қурултай аяллар комитетиниң мудири зумрәтай әркин башчилиқидики һәйәт, б д т ниң җәнвәдики мәркизидә бир йүрүш муһим учришишлар вә сөһбәтләрдә болған.

Долқун әйса әпәндиниң радийомизға билдүрүшичә, б д т кишилик һоқуқ кеңиши 54-нөвәтлик йиғининиң 26-сентәбир күнидики муназирисидә норвегийә башчилиқидики 10 ға йеқин ғәрб дөлитиниң вәкиллири сөз қилған. Улар хитайниң шәрқий түркистанда йүргүзүватқан инсанийәткә қарши җинайи қилмишлирини қаттиқ әйибләш билән биргә, хитай һөкүмитини уйғурларға қаратқан ирқий қирғинчилиқи вә инсанийәткә қарши җинайәтлирини дәрһал тохтитиш һәққидә агаһландурған. Йиғинда шимали корейә, сүрийә, судан қатарлиқ хитайға маһил бир қисим дөләтләрниң вәкиллири, хитайниң уйғурларға йүргүзүватқан бастуруш сияситини ақлашқа урунған. Буниң билән б д т кишилик һоқуқ кеңишиниң бу нөвәтлик йиғинида уйғурларни қоллайдиған демократик әлләр билән хитайниң уйғурларға йүргүзүватқан бастуруш сиясәтлирини қоллайдиған мустәбит дөләтләр оттурисида йәнә бир мәйдан кәскин тоқунуш йүз бәргән.

Д у қ ниң рәиси долқун әйса әпәнди б д т кишилик һоқуқ кеңишиниң 54-нөвәтлик йиғинида сөзләватқанда йиғин мәйданидики хитай вәкиллири паракәндичилик туғдурған. 2023-Йили 26-сентәбир, җәнвә.
Д у қ ниң рәиси долқун әйса әпәнди б д т кишилик һоқуқ кеңишиниң 54-нөвәтлик йиғинида сөзләватқанда йиғин мәйданидики хитай вәкиллири паракәндичилик туғдурған. 2023-Йили 26-сентәбир, җәнвә.
un.org

Бу мунасивәт билән 26-сентәбир күни б д т ниң җәнвәдики мәркизидин радийомиз зияритини қобул қилған долқун әйса әпәнди, қурултай һәйитиниң бу қетим җәнвәдә елип барған паалийәтлири һәққидә мәлумат бәрди. У, б д т кишилик һоқуқ кеңишиниң бу нөвәтлик йиғинида демократийә билән диктаторилиқ, инсанпәрвәрлик билән рәзиллик оттурисида бир мәйдан кәскин тоқунуш болғанлиқини илгири сүрди.

Долқун әйса әпәндиниң тәкитлишичә, у җәнвәдики йиғинда сөзлигән сөзидә б д т кишилик һоқуқ кеңиши вә униңға әза дөләтләрдин һелиһәм давамлишиватқан уйғур қирғинчилиқиға қарита әмәлий һәрикәт қоллинишни тәләп қилған. У сөзидә, б д т ниң алдинқи қетимлиқ уйғур ирқий қирғинчилиқи һәққидики доклатиниң елан қилинғиниға бир йилдин ашқан болсиму, әмма техичә бир әмәлий һәрикәт яки униң алдини елиш тәдбириниң оттуриға чиқмиғанлиқини; хитайниң шәрқий түркистандики инсанийәткә қарши җинайәтлириниң күндин-күнгә күчийип бериватқанлиқи һәмдә системилиқ рәвиштә давам қиливатқанлиқини; б д т ға қарашлиқ органлар вә хәлқара кишилик һоқуқ тәшкилатлирида хитайниң уйғурларға қарши җинайи пакитлири күнсайин көпийиватқан болушиға қаримай, б д т кишилик һоқуқ кеңишиниң хитайни җавабкарлиққа тартидиған һечқандақ әмәлий тәдбир алмиғанлиқини тәкитләп өткән. У сөзидә йәнә алдинқи һәптә профессор раһилә давутниң муддәтсиз қамақ җазасиға һөкүм қилинғанлиқиниң дәлилләнгәнликини; өз иниси хуштар әйсаниңму муддәтсиз қамақ җазасиға һөкүм қилинғанлиқини, аниси айханниң җаза лагерида һаятидин айрилғанлиқини мисал қилип көрсәткән.

Д у қ ниң рәиси долқун әйса әпәнди вә қурултай баянатчиси вә қурултай аяллар комитетиниң мудири зумрәтай әркин ханим мухбирларниң соаллириға җаваб бәрмәктә. 2023-Йили 26-сентәбир, җәнвә.
Д у қ ниң рәиси долқун әйса әпәнди вә қурултай баянатчиси вә қурултай аяллар комитетиниң мудири зумрәтай әркин ханим мухбирларниң соаллириға җаваб бәрмәктә. 2023-Йили 26-сентәбир, җәнвә.
RFA/Hebibulla Izchi

У сөзиниң ахирида, хитай рәиси ши җинпиңниң йеқинда үрүмчини зиярәт қилғанда, хитайниң “террорлуққа қарши туруш” сияситиниң райондики узун муддәтлик пилан икәнликини қайта-қайта тәкитлигәнликини әскәртип өтүп, б д т кишилик һоқуқ кеңишини уйғур ирқий қирғинчилиқиға қарита әмәлий һәрикәт қоллинишқа чақириқ қилған.

Долқун әйса әпәндиниң билдүрүшичә, у сөзләватқанда йиғин мәйданидики хитай вәкиллири паракәндичилик туғдурған. Улар, долқун әйса бир “террорчи”, у “ши җинпиңға һөрмәтсизлик қилди” дәп чуқан селишип, униң сөзини кесип ташлашқа, сөз пурситини кәйнигә созуп вақит өткүзүшкә урунған. Һалбуки, йиғин башқурғучилириниң қоллиши билән долқун әйса сөзини давамлаштурған вә демәкчи болғанлирини толуқ сөзләп түгәткән.

Пикир қошуң

Радиониң ишлитиш шәртлиригә асасән, пикирлириңиз тәкшүргүчиләр тәрипидин тәстиқлиниши вә мувапиқ дәриҗидә тәһрирлиниши түпәйли, тор бәттә дәрһал пәйда болмайду. Сиз қалдурған мәзмунға әркин асия радиоси җавабкар болмайду. Башқиларниң көз қариши вә һәқиқәткә һөрмәт қилишиңизни сораймиз.