D u q kéngeytilgen yighin chaqirip, 2023-yilliq xizmet pilanini tüzüp chiqti

Ixtiyariy muxbirimiz erkin tarim
2022.12.27
Yüzlerche Uyghurlar jenwediki b d t binasi aldida namayish élip bardi B d t kishilik hoquq kéngishining aliy komissari mishél bachélétning Uyghurlar toghriliq ötken yili hazirlan'ghan doklatni aldin élan qiliwétishni we Uyghurlarning iradisi, telep-isteklirini ipadilep, b d t binasi aldida ötküzgen xelq'araliq namayishta d u q re'isi dolqun eysa sözlimekte. 2022-Yili 13-may, jenwe.
RFA/Ekrem

2022-Yili axirliship 2023-yili kirish aldida, yeni 12-ayning 25-küni dunya Uyghur qurultiyi kéngeytilgen yighin chaqirip, nöwettiki muhim mesililer kelgüsidiki xizmet pilani toghrisida muzakire élip bardi.

Yighin'gha dunya Uyghur qurultiyining rehberliri, d u q ning her qaysiy döletlerdiki wekilliri we d u q ni qollawatqan 75 dek ammiwiy teshkilatning mes'ulliri bolup, jem'iy 150 etrapida kishi qatnashti. D u q re'isi dolqun eysa riyasetchiliq qilghan bu yighinda, aldi bilen d u q ijra'iye re'isi ömer qanat ependi söz qildi we 2022-yili élip bérilghan xizmetler toghrisida tepsiliy melumat berdi.

DUQ-Kengeytilgen-yighini.jpg
Nöwettiki muhim mesililer kelgüsidiki xizmet pilani toghrisida muzakire élip bérish üchün chaqirilghan d u q ning kéngeytilgen tor yighindin körünüsh. 2022-Yili 25-dékabir.

Tor yighini axirlashqandin kéyin, ziyaritimizni qobul qilghan d u q ijra'iye komitétining re'isi ömer qanat ependi, d u q ning 2022-yilliq xizmetliri toghrisida melumat berdi. U doklatida 2021-yili 12-ayning 9-küni londonda qurulghan “Uyghur sot kollégiyesi” ning xitayning Uyghurlargha yürgüzüwatqan basturushlirini “Irqiy qirghinchiliq” we insaniyetke qarshi jinayet” dep békitkenlikini, shundin kéyin dunya Uyghur qurultiyining dunya miqyasidiki pa'aliyetlirini kücheytkenlikini, d u q rehberlirining her qaysi döletlerning qollishini qolgha keltürüsh üchün köpligen döletlerni ziyaret qilip, muhim uchrishishlarni élip barghanliqini otturigha qoydi.

D u q re'isi dolqun eysa ependi 2023-yilida d u q ning jiddiy élip bérishqa tégishlik xizmetliri toghrisida toxtaldi. U mundaq dédi: “Bizning eng axiriqi nishanimiz wetinimizning musteqilliqni qolgha keltürüsh. 2022-Yili 5-ayda miyunxénda chaqirilghan milliy kéngesh bilen 11-ayda bélgiyede chaqirilghan ‛Uyghur munbiri‚ yighinida bu heqte élin'ghan qararni xelq'ara metbu'at bilen ortaqlashtuq. Buni emelge ashurush üchün, ‛2023-yilida némilerni qilish kérek?‚ dégen waqtimizda, birinchi bolup xelqimizni terbiyelishimiz kérek. Weten ichidiki xelqimizge anglitalmisaqmu weten sirtdiki xelqimizge xitayning xelqimizge élip bériwatqan irqiy qirghinchiliq bilen xitayning dölet térorluqini yaxshi chüshendürüshimiz kérek. Xelqimizge tarixtin sawaq élip, qaytidin xitayning aldam xaltisigha chüshmesliki kéreklikini chüshendürüshimiz, xelqimizni oyghitishimiz kérek. Erkin dunyada yashap turup oyghanmighan xelqimizni oyghitishimiz kérek. Xitayning insaniyetke, démokratiyege, dunya tinchliqigha xewp élip kélidighanliqini dunya jama'etchilikge anglitishimiz kérek. Biz, ‛xitay Uyghurlargha irqiy qirghinchiliq élip bériwatidu‚ dések peqetla ularning hésdashliqini qozghiyalaymiz. Biz xitayning dunya tinchliqigha, insaniyetke xewp élip kéliwatqanliqini chüshendürgen waqtimizda, dunya döletlirining téximu zor qollishini qolgha keltüreleymiz.”

D u q re'isi dolqun eysa ependi 2023-yili qilishqa tégishlik eng muhim ishlardin birining Uyghur élining bésiwélin'ghan zémin ikenlikini dunyagha qobul qildurush ikenlikini tekitlep, mundaq dédi: “Biz pütün dunyagha siyasiy kürishimizning ehmiyetini yaxshi chüshendürelishimiz kérek. Biz kelgüside qurushqa intiliwatqan musteqil dölitimizni yaxshi sherhiylishimiz kérek. Sherqiy türkistanning bésiwélin'ghan zémin ikenlikidin ibaret bu réyalliqni biz yaxshi bilimiz, emma buni dunya yaxshi bilmeydu. Shunga biz buni dunyagha tarixiy we qanuniy pakitlar bilen yaxshi chüshendürüshimiz kérek. Biz buni ispatlash üchün xelq'ara qanunchilar, tarixchilar qatnashqan ish pilanimizni 2020-yili bashlighan iduq. Buni 2023-yili püttürmekchimiz. Bulardin sirt, biz quridighan döletning asasiy qanun layihelirini teyyarlishimiz kérek. Bu bizning milliy küreshte qilmisaq bolmaydighan mejburiyetlirimizdur.”

Dolqun eysa ependi d u q ning 2023-yilliq xizmet pilani toghrisida yene munularni bayan qildi: “2023-Yilida birleshken döletler teshkilatidiki pa'aliyetlirimizni kücheytimiz. Hazir buning teyyarliq xizmetlirini élip bériwatimiz. 2023-Yili b d t da muhim pa'aliyetler bolidu. 2023-Yili 2-ayning axirida 52-nöwetlik kishilik hoquq kéngishining omumiy yighini chaqirilidu. Shunga bu yil 9-aydiki 51-nöwetlik kishilik hoquq omumiy yighinda ret qilin'ghan Uyghurlar heqqidiki qarar layihesini qayta küntertipke élip kélishke tirishishimiz kérek. Uning üchün her qaysi döletlerge bolghan diplomatiyelik pa'aliyetlirimizni kücheytishimiz kérek. B d t bizning xitay bilen yüzturane turup küresh qilalaydighan birdin-bir xelq'araliq meydan, shunga bu yerdiki pa'aliyetlirimizni kücheytmekchimiz. Yawropa ittipaqi 27 dölettin teshkil tapqan bolup, dewyimiz üchün bu yerdiki pa'aliyetlirimizni kücheytishimiz kérek. 2023-Yili biz qilishqa tégishlik yene bir muhim xizmet, musulman döletlerge bolghan teshwiqat xizmitimizni kücheytishtur. Bu yil 9-ayda b d t diki qarar layihesini qollighan musulman dölitidin peqet bir somali bar. Bizni qollaydighan musulman döletlerning sanini köpeytishimiz kérek. Dunyada 57 musulman döliti bar, bularning qollishini qolgha keltürüsh üchün, küch chiqirishimiz kérek. 2023-Yilida biz yene bu yil bashlatqan latin amérikasidiki döletler bilen afriqa döletlirige bolghan xizmetlirimizni kücheytimiz kérek.”

D u q re'isi dolqun eysa ependi doklatida burunqi yillarda bezi döletlerning Uyghur qirghinchiliqi, mejburiy emgek toghrisida qararlar maqullighanliqini, 2023-yilida bu qararlarning ijra qilinishi üchün tirishchanliq körsitilidighanliqini tekitlidi.

25-Dékabir küni tor arqiliq ötküzülgen dunya Uyghur qurultiyining kéngeytilgen yighinida, d u q re'isi dolqun eysa 2023-yilliq xizmet pilanini oqup ötkendin kéyin, yighin ehli xizmet pilanigha bolghan köz qarashliri we qoshushqa tégishlik mezmunlarni otturigha qoydi. 4 Sa'et dawamlashqan kéngeytilgen yighin d u q re'isi dolqun eysaning yéngi yilliq tebriksözi bilen axirlashti.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.