B d t da xitayning weziyiti közdin köchürülgen mezgilde, Uyghurlar jenwede zor kölemlik namayish élip barmaqchi

Ixtiyariy muxbirimiz ekrem
2023.01.27
Yüzlerche Uyghurlar jenwediki b d t binasi aldida namayish élip bardi B d t kishilik hoquq kéngishining aliy komissari mishél bachélétning Uyghurlar toghriliq ötken yili hazirlan'ghan doklatni aldin élan qiliwétishni we Uyghurlarning iradisi, telep-isteklirini ipadilep, b d t binasi aldida ötküzgen xelq'araliq namayishta d u q re'isi dolqun eysa sözlimekte. 2022-Yili 13-may, jenwe.
RFA/Ekrem

D u q birleshken döletler teshkilatida ötküzülidighan xitayning weziyiti közdin köchürüsh yighini mezgilide, jenwede keng kölemlik namayish élip bérish chaqiriqini otturigha qoydi.

D u q din igiligen melumatlirimizgha qarighanda, b d t ning iqtisadiy, ijtima'iy we medeniyet hoquqi komitéti 2-ayning 14-künidin 16-künigiche jenwede xitay hakimiyitining xelq'ara ehdinamilargha hörmet qilish mesilisini közdin köchürüsh yighini ötküzidiken. Yighinda nuqtiliq halda xitayning Uyghurlar, tibetler we bashqa milletlerning ijtima'iy, iqtisadiy we medeniyet heqlirini depsende qilish mesilisi muzakire qilinidiken. Xitay hakimiyitini soraqqa tartidighan bu yighin'gha xitay tereptin Uyghur, tibet we xitaylardin terkip tapqan bir wekiller ömiki kélip qatnishidiken.

D u q re'isi dolqun eysa ependi bügün 26-yanwar ijtima'iy taratqularda bu xususta chaqiriq élan qilip, b d t da xitayning weziyitini közdin köchürüsh yighini ötküziliwatqan 15- féwral küni muhajirettiki Uyghurlarning jenwege yighilip, zor kölemde namayish ötküzüshni teshebbus qilghan. U sözide, xitay hökümitining her qétimqigha oxshash b d t ning bu qétimqi yighinidimu Uyghur, tibet we bashqa milletlerni aldigha chiqirip qoyup, özlirining sherqiy türkistandiki insan qélipidin chiqqan basturushlar hem qirghinchiliq jinayetlirige chapan yapmaqchi boluwatqanliqidin xewer tapqanliqini tilgha alghan.

Mezkur chaqiriq munasiwiti bilen bügün 26-yanwar ziyaritimizni qobul qilghan d u q re'isi dolqun eysa ependi, b d t ning jenwediki merkizide ötküzülidighan bu qétimqi yighinning ehmiyiti we bu yighin mezgilide jenwede élip bérilidighan namayishning zörüriyetliri toghrisida özining qarashlirini ipade qilip ötti. Uning qarishiche, bu qétimqi yighin b d t din kelgüside Uyghurlar uchrawatqan zulum we xitayning jinayi qilmishlirigha munasiwetlik yene bir doklat yaki qararning wujudqa chiqishida muhim rol oynaydiken.

Melum bolghinidek, b d t da hazirgha qeder irqiy qirghinchiliqqa uchrawatqan Uyghurlarning mesilisi ikki qétim otturigha qoyulup, her ikki qétimda xelq'arada zor tesir qozghighan idi. Buning biri, 2018-yili 8-ayning 30-küni b d t irqiy ayrimichiliqqa qarshi turush komitétining “Az dégende 1 milyondin artuq Uyghurning xitayning jaza lagérlirigha qamalghan”liqini élan qilishi boldi. Ikkinchisi, 2022-yili 8-ayning 31-küni b d t kishilik hoquq kéngishining aliy komissari mishél bachélétning wezipisidin ayrilidighan axiriqi deqiqilerde Uyghurlar uchrawatqan zulumlarning “Insaniyetke qarshi jinayet shekillendürishi mumkin”liki ilgiri sürülgen doklatni élan qilishi boldi.

D u q ijra'iye komitétining mu'awin re'isi turghunjan alawudun ependi bu xususta ziyaritimizni qobul qilghanda, xitay hakimiyitining hazir sherqiy türkistanda Uyghurlarning ijtima'iy, iqtisadiy we medeniyet heqlirini depsende qilish bilenla cheklinip qalmay, Uyghurlar üstidin irqiy qirghinchiliq yürgüziwatqanliqini, b d t ning bu yighinida mushu mesilining nuqtiliq otturigha qoyulidighanliqini, shuning üchünmu 15-féwral jenwede ötküzilidighan namayishning muhim ehmiyetke ige ikenlikini eskertti.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.