En'gliye yuqiri soti: “Uyghur mejburiy emgikige chétishliq paxta mehsulatlirini tekshürmeslik-qanunsizliq! ”

En'gliyening erziyet yuqiri sot mehkimisi 27-iyun küni tarixiy qarar chiqirip, en'gliye döletlik jinayi ishlar idarisining Uyghur mejburiy emgikige chétishliq toqumichiliq mehsulatlirini tekshürmeslikini qanunsizliq, dep élan qilghan. Pa'aliyetchiler we adwokatlar en'gliye yuqiri sot mehkimisining bu qarari parche satquchi shirketler en'gliyege import qilghan mehsulatlar mejburiy emgekke chétishliq bolsa, qanuni jazagha tartilishtek zor aqiwet keltürüp chiqiridighanliqini bildürmekte.

En'gliyeni baza qilghan “Dunyawi qanun herikiti tori” (GLAN) bilen dunya Uyghur qurultiyi (d u q) birliship en'gliye yuqiri sot mehkimisige yollighan bu erz, 2023-yili 1-ayda london sot mehkimisining shu xildiki erzni ret qilishidin kéyin qayta sunulghan. Melum bolushiche, bu qétim yuqiri sot en'gliye döletlik jinayi ishlar idarisining “Jinayetke chétishliq mehsulat (bazar bahasi boyiche) muwapiq bahada sétiwélin'ghandin kéyin, mehsulatning jinayi xaraktéri xalas bolidu, bu ehwalda shu xil mehsulatni sétish we sétiwélish héchqandaq jawabkarliqqa tartilmaydu” dégen pikrini ret qilghan. Yuqiri sot jinayetke chétishliq mehsulatlarni sétiwélish uning jinayi mahiyitini özgertelmeydighanliqini, shunga en'gliye jinayi ishlar idarisining bu xil mehsulatlarni tekshürmeslikining qanunsizliq bolidighanliqini qarar qilghan.

 “Dunyawi qanun herikiti tori” ning bu délogha mes'ul (GLAN) adwokati lénna burnard (Leanna Burnard) xanim 27-iyun londonda ötküzülgen bu heqtiki axbarat yighinida yuqiri sotning qarari zor ehmiyetke ige ikenlikini bildürdi. Lénna burnard mundaq dédi:

 “Elwette, biz bu qararni keng da'iridin yer shari kapitalistik sistémining adaletsizlikige riqabet élan qilishning muhim bir qedimi, dep qaraymiz. Bu qarar mejburiy emgek mehsulatlirini import qiliwatqan we sétiwatqan en'gliye shirketlirige nisbeten zor aqiwet élip kélidu. Sotning bu qarari bu shirketlerning aktip pul yuyush we jinayi mehsulatlar sodisi qilish sewebidin jinayi ishlar jawabkarliq qanuni boyiche jazagha tartilishi mumkinlikini ispatlidi.”

Lénna burnardning qeyt qilishiche, yuqiri sotning qarari shirketlerning teminlesh zenjirini tazilishi, bolmisa jazagha tartilishi heqqide éniq signal bermekte iken. Lénna burnard bu heqte mundaq deydu:

 “Bu qarar shuni éniq qeyt qilmaqtiki, shirketler choqum özining teminlesh zenjirini tazilishi yaki jazalinish xewpige duchar bolushi we yaki mehsulatining jinayi mal süpitide musadire qilinishigha tewekkül qilishi kérek.”

 Lénna burnardning tekitlishiche, bu “Dunyadiki Uyghur mejburiy emgikige alaqidar, Uyghur we bashqa türkiy xelqlerge qaritilghan irqiy qirghinchiliqqa chétishliq teminlesh zenjirini tosushqa munasiwetlik tunji ghelibilik délo” iken.

Halbuki, en'gliyening bir baldaq töwen derijidiki london sot mehkimisi 2023-yili 1-ayda chiqarghan qararida, en'gliye hökümet organlirining pikrini qollap, Uyghur mejburiy emgikige chétishliq mehsulatlarni tekshürüsh we jawabkarliqqa tartishta, éhtiyajliq bolghan ölchemlik delil-ispat mesililirining barliqini ilgiri sürgen. Lékin bu qétim yuqiri sotning bu qararni ret qilghanliqi melum bolmaqta.

Dunya Uyghur qurultiyi london ishxanisining diréktori rehime mehmutning qeyt qilishiche, en'gliye yuqiri sotining qarari Uyghurlar üchün “Bir tarixiy weqe” iken. Lékin rehime mahmut 27-iyul bu heqtiki ziyaritimizni qobul qilghanda yene en'gliye yuqiri sotining qararining ehmiyiti Uyghurlar mesilisi bilenla cheklenmeydighanliqini bildürdi.

 Melum bolushiche, en'gliye yuqiri soti bu qétim mal sétiwalghuchining jinayi malni muwapiq bahada sétiwalghuche qoghdilidighanliqi, emma mal ötküzüwélin'ghan haman jinayi jawabkarliqi tughulidighanliqini bildürgen. Bu qarar, jinayetke chétishliq mal-mülükni sétiwalghili bolsimu, emma ötküzüp élishqa bolmaydighanliqini ipadilimekte iken. Adwukat lénna burnard 27-iyun ötküzülgen axbarat yighinida, yuqiri sotning qararining bu mesilidiki “Oyun qa'idisini özgertkenliki” ni bildürdi. Lénna burnard mundaq deydu:

 “Töwen sotta utuqqa érishken döletlik jinayi ishlar idarisi yuqiri sottimu, jinayi mehsulatlar muwapiq bazar bahasida sétiwélinsa, uning pakizlinip, jinayi mehsulat bolushtin qalidighanliqi, bu xil mehsulatning teminlesh zenjiride bixaraman aylinishi, héchkimning uningdin hezer qilishigha hajet yoqluqini dewa qildi. Lékin yuqiri sot mal sétiwalghuchi nawada mejburiy emgek bilen ishlepchiqirilghan paxta mehsulatini sétiwalghan bolsa, bu mehsulatni yötkigen haman buning jinayi jawabkarliqqa chétilidighanliqini éniq sherhlidi.”

Melum bolushiche, en'gliye yuqiri soti yene birdek Uyghur aptonom rayonida keng kölemlik kishilik hoquq depsendichilikining yüz bériwatqanliqigha da'ir “Köp xil, zor miqdardiki we üzlüksiz köpiyiwatqan maddiy pakitlar” ning barliqini étirap qilidighanliqini bildürgen. Chet'el tetqiqat orunliri we kishilik hoquq teshkilatlirining doklatlirida qeyt qilinishiche, xitay hökümiti mejburiy emgekning mewjutluqini inkar qilsimu, emma 380 dek jaza lagéri jaylashqan Uyghur diyarida mejburiy emgek künséri kölemleshmekte hem sistémilashmaqta iken. Dunya Uyghur qurultiyi bilen “Dunyawi qanun herikiti tori” en'gliye yuqiri sotigha sun'ghan erzide, xitay paxta mehsulatining 85 pirsentining Uyghur diyarida ishlepchiqirilidighanliqi we rayonda mejburiy emgekning keng omumlashqanliqini bildürgen.