Xitay axbarati en'gliye tashqiy ishlar ministiri jeymisning Uyghurlar toghruluq sözligenlikini yoshurghan

En'giliye tashqiy ishlar ministiri jeymis kléwérlyning Uyghurlar mesilisini tilgha alghanliqini xitay axbarat wasitiliri yoshurghan.

En'giliye tashqiy ishlar ministiri jeymis kléwérly 20-féwral küni özining twittér hésabida “Bügün xitayning tashqiy ishlar ministéri chin gang bilen télénfonda sözleshtim. Men xitayning shinjangdiki kishilik hoquq depsendichilikini otturigha qoydum hemde teywen boghuzining ténichliqqa muhtajliqini tilgha aldim. Ikkimiz kilimat we tijaret mesililirini ortaq hel qilish üchün térishchanliq körsitishke qoshulduq” dep yazghan. Biraq xitayning axbarat wasitiliri bu qétimqi söhbetning “Shinjang we teywen” ge a'it ikki muhim nuqtisini yoshurup, xewerning mezmunini noqul ikki döletning siyasiy, iqtisadiy munasiwetlirige buriwetken.

“Gérmaniye dolqunliri” radiyosi 21-féwral élan qilghan “Xitay-en'giliye tashqiy ishlar ministirliri téléfonda körüshüp, shinjang we teywen mesililiri toghrisida sözleshken” namliq xewiride bayan qilishiche, en'giliye tashqiy ishlar ministiri jeymis kléwérly 20-féwral küni xitayning tashqiy ishlar ministiri chin gang bilen téléfonda sözleshkende, aldi bilen béyjing hakimiyitining shinjangdiki Uyghurlar üstidin élip bériwatqan kishilik hoquq depsendichilikini eyibligen, andin teywen mesilisini tilgha élip, teywen boghuzining ténichliqining zörürlükini tekitligen. Biraq xitayning zuwani bolghan shinxu'a agéntliqi bu heqte élan qilghan xewiride bu ikki mezmun toghruluq bir éghizmu zuwan sürmigen.

Social Media

Xewerde bayan qilishiche, shinxu'a agéntliqi bu xususta élan qilghan xewerliride chin gangning en'giliye tashqiy ishlar ministiri jeymiske “Xitay hergizmu en'giliyege riqabetchi we tehdit emes. Xitay we en'giliye dunyadiki ikki chong muhim dölet. Ikki döletning yaxshi munasiwiti her ikki döletning menpe'etige uyghun bolupla qalmay, dunya ténichliqi we tereqqiyati üchünmu paydiliq” dégendek xitayche diplomatik nazaketke da'ir ibarilerni ilgiri sürgen.

Emma en'giliye bash ministiri rishi sunak yéqindila parlaméntta xitayni burunqidek “Sistémiliq riqabetchi” dep qarashtin, resmiy halda “Tehdit” dep qarashqa qoshulush bésimigha duch kelgen. En'giliyediki herqaysi partiyelerge mensup bolghan parlamént ezaliri rishi sunaktin hökümetning xitaygha qarita dölet mudapiye we tashqiy siyaset istratégiyesini özgertishni telep qilghan. Rishi sunak bolsa 17-féwral gérmaniyede ötküzülgen 59-nöwetlik “Myunxén xewipsizlik kéngishi” de xitay hakimiyitining Uyghurlarni lagérlargha solap, mejburiy emgekke sélip, éghir derijide kishilik hoquq depsendichiliki bilen shughulliniwatqanliqini tilgha alghan.

En'giliye bash ministirining “Myunxén xewpsizlik kéngishi” de Uyghurlar mesilisini tilgha élishi, en'giliye tashqiy ishlar ministirining xitay bilen Uyghurlar toghruluq sözlishishini en'giliye hökümet da'irilirining Uyghurlar mesilisige téximu jiddiy köngül bölüshke bashlighanliqining béshariti dep chüshinish mümkinmu?

D u q london ishxanisining mudiri rehime mahmut xanimning bildürüshiche, en'giliye bash ministiri rishi sunak we tashqiy ishlar ministiri jeymisning Uyghurlar mesilisige köngül bölüshini, en'giliye parlaméntidiki Uyghurlar mesilisige jiddiy qarawatqan parlamént ezalirining küchlük bésimidin ayrip qarashqa bolmaydiken. Uning qarishiche, hökümet emeldarlirining Uyghurlar mesilisini éghizda tilgha élish bilenla cheklinip, 6 yildin buyan Uyghur irqiy qirghinchiliqigha qarshi emeliy heriket qollanmasliqi échinarliq bir hadise iken.

D u q bérlin ishxanisining mudiri gheyur qurban ependi bu xususta toxtalghanda, gérmaniyedimu en'giliye we kanadagha oxshash Uyghurlar mesilisini dadil otturigha qoyidighan weziyetning shekillinishini “Peqetla waqit mesilisi” dep atidi. Uning éytishiche, gérmaniye “Rusiye-ukra'ina urushini toxtitishta xitaydin paydilinish zörüriyiti bar” dep qarighach, xitaygha éhtiyatchan mu'amilide bolup kelmekte iken.

En'giliye tashqiy ishlar ministiri jeymis kléwérlyning xitayning tashqiy ishlar ministiri chin gang bilen Uyghurlar mesilisi toghruluq qanchilik da'iride söhbette bolghanliqi, konkrét némilerni tilgha alghanliqi hazirche namelum. “Xitay-en'giliye tashqiy ishlar ministirliri téléfonda körüshüp shinjang we teywen mesililiri toghrisida sözleshken” namliq xewerde bu heqte tepsiliy melumat bermigen. Biraq Uyghur aptonom rayonining re'isi erkin tunyaz en'giliyege kelmekchi bolghanda, en'giliyediki parlamént ezalirining we Uyghurlarning küchlük qarshiliqigha uchrap, yawropa ziyaritini bikar qilishqa mejbur bolghanliqi etrapliq bayan qilin'ghan.