Доналд трампниң дөләт бихәтәрлик мәслиһәтчилири: уйғур елидә җаза лагерлири мәвҗут, у йәрдә ирқий қирғинчилиққа йеқин ишлар йүз бериватиду
Ақсарайниң дөләт хәвпсизлик мәслиһәтчиси роберт обрайен әпәнди.
Social Media
Һөрмәтлик радийо аңлиғучилар, америка президенти доналд трампниң дөләт бихәтәрлик мәслиһәтчилири өзлири қатнашқан муһим сорунларда уйғур елидики лагерларни «җаза лагерлири» дәп атимақта.
23-Өктәбир күни, америка президентиниң муавин дөләт бихәтәрлик мәслиһәтчиси матев поттиңгер әнглийәниң алдинқи қатарда туридиған тәтқиқат мәркәзлиридин болған «сиясий алмаштуруш» ) «Policy Exchange» (ниң сөһбәт йиғиниға қатнашқанда уйғур елидә йолға қоюлуватқан лагерларни «җаза лагерлири» дәп атиди. У президент доналд трамп һөкүмитиниң хитай һөкүмитини уйғур елидә җаза лагерлири йолға қойғанлиқи сәвәблик җазалаватқан бирдин-бир һөкүмәтликини тәкитлиди вә мунуларни деди:
«Президент трамп йүргүзүватқан ташқи сиясәткә омумий җәһәттин қариғиниңизда униңдики әхлақий амилни ениқ көрүвалалайсиз. . . Трамп һөкүмити шинҗаңда йолға қоюлған җаза лагерлири сәвәблик хитай һөкүмитигә бәдәл төлитиватқан, униңға қарши конкрет тәдбирләрни еливатқан йәршаридики бирдин-бир һөкүмәттур».
У әнглийәдики ақиллар мәркизиниң йиғиниға қатнашқанда алди билән хитай тилида бир нутуқ сөзлигән иди. У бу нутқидиму уйғурлар мәсилсиини алаһидә тилға елип хитай пуқралирини өз һакимийтиниң уйғурларға қаритиватқан сиясәтлири үстидә ойлинип көрүшкә дәвәт қилди. У мундақ деди:
Мән достлуқ, ойлиниш вә очуқ-ашкарилиқ роһи ичидә, хитайдики достлардин һөкүмитиңларниң уйғур хәлқи вә башқа диний аз санлиқларға қаратқан сиясити тоғрисидики һәқиқәт үстидә издинип көрүшүңларни сораймән. Сиз өзиңиздин сорап беқиң. Немишқа ‹иқтисадшунас' жорнилиниң муһәррирлири бу һәптә муқава мақалисидә бу сиясәтләрни ‹инсанийәткә қарши җинайәт' вә ‹һәрбир шәхс пәқәт бир инсан болғанлиқи үчүнла уларниң әркинлик вә иззәт-һөрмәткә еришиш һоқуқи бар дегән принсипқа бүгүнки күндә қилиниватқан әң еғир дәпсәндичилик' дәп атайду?».
Муавин дөләт бихәтәрлик мәслиһәтчиси матев поттиңгер сөзини йәнә мундақ давам қилиду:
«Үч қетим террорчиларға қарши туруш урушиға қатнашқан деңиз армийәси әскири болуш сүпитим билән сизгә шуни кесип ейталаймәнки, шинҗаңда йүз бериватқан ишларниң аталмиш террорлуққа қарши урушниң әхлақий истратегийәси билән һечқандақ алақиси йоқ. Хитай дипломат P. C. Чаң (пиң чүнчаң) 1948-йили бирләшкән дөләтләр тәшкилати кишилик һоқуқ хитабнамисини түзүшкә ярдәм бәргәндә дәл мушундақ хорлашларниң алдини алмақчи болған. Мән хитай пәлсәписи, дин яки әхлақ өлчәмлири бойичә дөлитиңларда йолға қоюлуватқан җаза лагерлирини ақлайдиған һечқандақ бир сәвәб тапалмидим.»
Алдинқи һәптә йәни 16-өктәбир җүмә күни, америка дөләт бихәтәрлик мәслиһәтчиси роберт обриен америкадики нопузлуқ тәтқиқат органлиридин «аспен институти» саһибханлиқ қилған тор йиғинида сөз қилғандиму уйғурлар һәққидә муһим сөз қилғаниди. У хитай һөкүмитиниң уйғур елидә йүргүзүватқанлирини «ирқий қирғинчилиққа наһайити йеқин бир иш» дәп изаһлиған. У сөзидә «шинҗаңда әгәр ирқий қирғинчилиқ деийилмигән тәқдирдә, у һалда шуниңға интайин йеқин ишлар йүз бериватиду» деди.
Роберт обриен йәнә уйғур лагер тутқунлириниң чачлириниң базарға селиниватқанлиқиниму тилға елип «хитай һөкүмити уйғур аяллириниң чечини чүшүрүп, чач мәһсулатири ясап, уни америкаға әвәтиватиду» дегән.
Роберт обриенниң уйғурларға йүргүзүлүватқини ирқий қирғинчилиққа йеқин бир иш, деийиши хәлқаралиқ мәтбуатларниңму диққитини қозғап кәң хәвәр қилинди. У шуниң билән биргә, америка һөкүмити кейинки қәдәмдә уйғур елидә йүз бериватқанларни «ирқий қирғинчилиқ» дәп бекитәмду? дегән пәрәзләрниму оттуриға чиқарди.
Америка трамп һөкүмити хитай һөкүмити уйғур елидә йолға қойған җаза лагерлирини бирләшкән дөләтләр тәшкилати қатарлиқ хәлқаралиқ сорунларда күчлүк йосунда тәнқидләп кәлди вә башқа әлләрниңму шундақ қилиши үчүн актип депломатик тиришчанлиқларни көрситип кәлди. Президент трамп 2019-йили өктәбирдин башлап уйғур елидики лагерларни қурушта рол ойниған шәхсләр вә органларға җаза тәдбири елан қилған. Узун өтмәйла у уйғурларниң мәҗбурий әмгики асасида ишләпчиқирилған пахта, пәмидур, чач мәһсулатлириға импорт чәклимиси қойди. Трамп һөкүмити йәнә биңтувән вә униң икки әмәлдари һәм шундақла җаза лагирлирини қурушта асаслиқ рол алған хитай компартийәси сияси бюросиниң әзаси чен чүәнго қатарлиқ 4 әмәлдарға җаза тәдбири елан қилди.
- Мәһмуд қәшқәри қатарлиқ 3 нәпәр мәшһур шәхсниң уйғур дияридики һәйкәллири еливетилгән
- Һиндонозийә түрмисидики әхмәт бозоғлан: «сорақта қейин-қистаққа учридуқ, өзимиз чүшәнмигән қәғәзләргә қол қойдуқ»
- Шуңқар болдуң, шуңқардәк яшап
- «Лагер» дин қачқан пәйзулла утуқниң тутулған әмәс, етиветилгәнлик хәвири чиқти
- Уйғур тебабәт дохтурханисиға орнитилған ғазибайниң һәйкили еливетилгән
