“ню-йорк вақти” гезити мухбири фирқәт җәвдәтниң анисини ғулҗидики өйидә зиярәт қилди
2019.12.10
9-Декабир күни “ню-йорк вақти” гезитидә америкадики яш паалийәтчи фирқәт җәвдәтниң ғулҗидики өйидә нәзәрбәндтә туруватқан аписи минәвәр турсун билән йүз туранә сөһбәт асасида тәйярланған аваз программиси тарқитилди.
“ню-йорк вақти” гезитиниң мухбири паол мозур америка пуқраси фирқәт җәвдәтниң ғулҗидики аписи билән болған алақисиниң туюқсиз үзүлүши, униң аписиниң чәтәлдә туғқини бар, дегән сәвәб билән лагерға тутулғанлиқи вә фирқәтниң дуняни уйғур елидә икки милйон әтрапида кишиниң бешиға келиватқан бу күлпәттин хәвәрдар қилиш йолида дава башлиғанлиқи һәққидә илгири программа ишләп тарқатқаниди. Паол мозур юқиридики авазлиқ программида фирқәт өйидә назарәткә елинған аписи билән гәрчә һәр күни көрүшсиму, әмма аписиниң телефонда һәқиқәтни сөзләш имкани йоқ болғачқа, фирқәтниң өзидин аписи билән йүз көрүшүп келишни тәләп қилғанлиқини вә фирқәтниң бу арзуси интайин күчлүк болғачқа, ахири өзиниң ғулҗиға бериштин ибарәт бу хәтәргә тәвәккүл қилғанлиқини баян қилған. Фирқәт болса аписиға бир амаллар арқилиқ уни бириниң зиярәт қилип келидиғанлиқини уқтурған.
Паол мозур бу қетимлиқ сәпирини хитай даирилири байқап қелиштин аввал фирқәтниң аписи билән учришиш үчүн хитайда мухбирлиқ қилиш җәрянида сақчиларниң тәқибидин қандақ қилғанда қутулғили болидиғанлиқи һәққидә игә болған барлиқ тәҗрибилирини ишқа салған. У сөзидә буниң үчүн амал бар әң балдур учидиған айропиланларни таллиғанлиқини, айродромда кәйнидә адәм бар йоқлуқини давамлиқ контрол қилип турғанлиқини ейтиду. У ғулҗа айродромиға әтигән саәт 7 дә қонғандин кейин ғәлибилик һалда фирқәтниң чоң аписиниң өйигә йетип кәлгән.
Мухбир паол мозур буниң билән дәрһал фирқәткә телефон қилған вә фирқәт бу учришишқа тәрҗиманлиқ қилған. Фирқәтниң аписи минәвәр ханимниң авазидинла униң лагерда қанчилик дәриҗидә зулум көргәнлики, униң саламәтликиниң яхши әмәслики билинип туратти. У мухбирға өзиниң тунҗи қетим 2017-йили өктәбирдә лагерға әкетилгәнлики, 2018-йили йәнә қайтидин әп кирилгәнлики болупму униң оғли фирқәт җәвдәт америка ташқи ишлар министири майк помпейо билән көрүшкәндин кейин даириләрниң униңдин өч елип йәниму қаттиқ шараитларда башқурулидиған лагерға йөткәп, уни қейин-қистаққа алғанлиқидәк әһвалларни баян қилип бәргән. У йәнә лагер ичидики қейин-қистақ, аялларниң басқунчилиқ, җинсий зораванлиққа учраш әһваллирини ейтип бәргән.
Мухбир паол мозор фирқәтниң аписи минәвәр ханимниң саламәтликиниң еғир дәриҗидә бузулғанлиқини, униң юқири қан бесими болсиму, дора берилмигәнликтин пут-қоллири ишшип, тили ишшип гәп қилишиниңму интайин қейин һалға чүшүп қалғанлиқини, чүнки хитай һөкүмитиниң мәқситиниң бу кишиләрни җазалаш, қийнаш икәнликини баян қилиду.
Паол мозур баянида, фирқәтниң аписиниң бели қаттиқ ағриғанлиқтин олтуралмайдиған болуп қалғанлиқи вә башқа саламәтлик әһваллирини сөзләп бәргәндә буни фирқәтниңму тунҗи қетим аңлиғанлиқини, фирқәтниңму һәқиқий әһвалдин шу чағда хәвири болғанлиқини ейтиду.
Паол мозур сөзидә “фирқәтму өткән 3 йил җәрянида аписиға зади немә ишлар болғанлиқини шу чағда уқти. Шу чағда мән бир тәрәптин қаттиқ һаяҗанлансамму, әмма йәнә бир тәрәптин фирқәтниң аписиниң ақивитиниң немә болуши мени қаттиқ чөчүтүшкә башлиған иди”.
Риясәтчи буниңға қошумчә қилип “демәк униң баянлиридики қорқунчлуқ деталлар оттуриға чиққансери сиз бу сөһбәткә шаһит болуватқан һәр бир киши үчүн әнсирәшкә башлапсиз-дә” дәйду. Паол мозур буниңға “дәл шундақ” дәп җаваб бериду.
Паол мозур ахирида фирқәтниң аписи мунәввәр ханимниң оғлиға мәдәт берип: “бир оғулбалиниң аниси үчүн қилишқа тегишлик ишини қилдиңиз, мән сизни мушундақ йетиштүргән” дегәнликини баян қилиду.
Мәлум болушичә, уларниң сөһбити давам қиливатқанда өйдә бир адәм пәйда болуп қалған вә арқидин икки нәпәр кадир өйгә киргән. Даириләрниң бу зиярәттин хәвәрдар болғанлиқи ашкарилиниши билән паол мозур өйдикиләрниң тәлипигә бинаән сақчи келиштин бурун дәрһал өйдин чиқип кәткән.
Әһвалдин хәвәрдар болған хитай қаттиқ хапа болуп, фирқәткә тәһдит салған. Әгәр бу сөһбәтни ашкарилиған тәқдирдә аписини өлтүрүдиғанлиқини җар салған. Паолниң баян қилишичә, улар бу тәһдиттин кейин сөһбәтни вақитлиқ ашкарилимай турған. Бирақ, фирқәт аписи билән сөзлишип, өзигә мушундақ тәһдит қиливатқанлиқини ейтқан. Бирақ, фирқәтниң аписи мунәввәр ханим “мән көрүдиғанни көрүп болдум балам. Мениң әмди қорқушум қалмиди” дегәндин кейин фирқәт ахири бу зиярәт хатирисини ашкарилаш қарари алған.
Фирқәт “ню-йорк вақти” гезитиниң авазлиқ программисида хитай һөкүмитиниң бундақ тәһдитлириниң өзини қорқуталмайдиғанлиқини, өзиниң һазир аписиниң өлүмидин ибарәт бу тәһдитни идийәсидин өткүзүп болғанлиқини, лагерларда болуватқан шунчә зулум алдида сүкүт қилишниң тоғра болмайдиғанлиқини әскәртти. У йәнә өзиниң бу җасарәтни, бу мәдәтни аписидин алғанлиқи тәкитләп төвәндикиләрни баян қилиду: “паол апамни зиярәт қилғандин кейинла хитайниң йәршари вақти гезити мақалә елан қилип, ‛фирқәтниң аилисидикиләр уни аилимизниң йүз қариси, деди‚ дәп бир мақалә елан қилипту. Мән апамға буни дәп бәрсәм апам бәк аччиқланди. Шуниң билән әтиси у өйгә киргән кадирларға аччиқлинип “силәр немишқа мениң оғлумни бундақ дәп тиллайсиләр. У дегән ана үчүн бир оғул қилишқа тегишлик ишни қилди, дәп тиллапту. Мән апамниң бу җасаритидин һәйран қалдим. Демәк мән бу җасаритимни апамдин өрнәк алғанкәнмән.”
Фирқәт җәвдәтниң аписиниң ғулҗида туруп “ню-йорк вақти” гезитигә бәргән гуваһлиқи елан қилинғандин кейин зор инкас қозғиди. Уйғурлар вәзийитигә көңүл бөлүватқан барлиқ кишиләр минәвәр аниниң бу җасаритигә апирин оқуди. Ню-йорк вақти гезитиниң мәзкур авазлиқ программиси пәқәт тивиттирдила миң қетимдин ошуқ һәмбәһирләнди. Биз кейинки аңлитишлиримизда бу һәқтә давамлиқ аңлитиш беримиз.