Германийәдә хитайға қарши пикир долқуни әвҗ алмақта

Ихтиярий мухбиримиз әкрәм
2022.06.29
Германийәдә хитайға қарши пикир долқуни әвҗ алмақта Германийә баш министири олаф шолз(Olaf Scholz) G7 нәқ мәйдандики ахбарат елан қилиш йиғинида сөз қилмақта. 2022-Йили 28-июн.
AP

Германийә мәтбуатлирида уйғурлар учраватқан зулум, мәҗбурий әмгәк, русийәдин савақ елип, хитай кәби мустәбит дөләтләр билән болған иқтисадий һәмкарлиққа хатимә бериш, хитайниң келичәктики кеңәймичиликиниң алдини елиш, дегәндәк темилардики бәс-муназириләр барғансери көпәймәктә.

Уйғур дияридики мәҗбурий әмгәккә қарши туруш тоғрисидики хәлқаралиқ бесимларниң түрткисидә, германийә һөкүмити 2021-йили әтиязда “йеңи тәминләш зәнҗири қануни” ни мақуллап, бу қанунниң хитай билән тиҗарәт қиливатқан ишчи-хизмәтчилириниң сани 1000 дин төвән болған ширкәтләргә 2022-йили 1-айдин итибарән тәдбиқлинидиғанлиқини, ишчи-хизмәтчилириниң сани 1000 дин юқури болған ширкәтләргә 2023-йили 1-айдин итибарән тәдбиқлинидиғанлиқини оттуриға қойған иди. Мәзкур қанунниң роһиға бинаән ишчи-хизмәтчилириниң сани 1000 дин төвән болған ширкәтләр хитайдин чекинип чиқишқа башлиған.

Германийәдики “фокус” хәвәрләр қанилиниң 28-июн елан қилған “германийә хитайниң тозиқиға чүшүп кәтти, байербок чигиш йолда маңмақта” намлиқ хәвиригә асасланғанда, нөвәттә германийәниң хитай билән болған сода соммисиниң миқдари 245 милярд явродин ешип кәткән болуп, ялғуз “бош” намлиқ герман ширкитиниңла хитай тәвәсидә 60 миң ишчи-хизмәтчиси бар икән. Хитай базириға тайинип қалған бундақ чоң ширкәтләрни бир тәрәп қилиш германийә үчүн қейинға тохтимақта икән. Әмма германийә һөкүмити ишчи-хизмәтчилириниң сани 1000 дин төвән болған ширкәтләрни хитайдин чекиндүрүп чиқип германийәгә қайтуруп келиш яки башқа иккинчи бир дөләткә йөткәш хизмәтлирини давам қилдурмақта икән. Уйғурлар учраватқан зулумлар буниңдики асаслиқ сәвәбләрниң бири икән. Әмма германийәниң “йеңи хитай истратегийәси” ни ашкарилаш иши йерим йил кечиккән, у бу йилниң ахири рәсмий елан қилинидикән. Униңда “уйғурлар мәсилисини тилға елиш чәткә қеқилмайду” кән.

Германийәдә нәширдин чиқидиған “меркур” гезити 29-июн елан қилған “тәһдит, мәҗбурлаш вә қорал ишлитиштин сақлиниш: G7 хитайни қаттиқ әйиблиди” намлиқ хәвәрдә баян қилишичә, германийәниң хитайға қарита позитсийәсидә зор бурулуш болған. Алдинқи қетимлиқ G7 йиғинида хитай мәсилиси 4 қетим тилға елинған болса, бу қетимқи германийә саһипханлиқ қилған G7 йиғинида 14 қетим тилға елинған һәмдә бу қетим санаәтләшкән 7 дөләтниң рәһбәрлири ишләткән кәлимиләрниң тәләппузиму алаһидә қаттиқ болған. 7 Дөләтниң уйғур, тибәт, хоңкоң, тәйвән мәсилилири тилға елинған бирләшмә баянатида очуқ қилип: “биз хитайға б д т ниң низамнамисидики талаш-тартишларларни тинч һәл қилиш пиринсипиға әмәл қилишини вә тәһдит, мәҗбурлаш, қорқутуш яки зорлуқ күч қоллиништин сақлинишни әскәртимиз” дейилгән. Бу сөз һәм германийәниң уйғурлар мәсилисигә вә хитайға қарши позитсийәсигә вәкиллик қилидикән.

Вәзийәт анализчиси ғәюр қурбанниң билдүришичә, әгәр германийә һөкүмитиниң “йеңи тәминләш зәнҗири қануни” әмәлийләшсә, бу хитай иқтисадиға еғир зәрбә елип келидикән вә хитайниң дуняға һаким болуш чүшини көпүккә айландуридикән.

“франкфурт мәҗмуәси” гезити 29-июн елан қилған “нато русийәгә қандақ қарши туриду?” намлиқ анализ мақалисиниң “қуяш ениргийәси тахтиси мәҗбурий әмгәкниң мәһсулиму?” намлиқ бөликидә баян қилинишичә, явропа иттипақиға әза дөләтләргә хитайдин импорт қилиниватқан қуяш ениргийәси тахтисиниң уйғур мәҗбурий әмгикигә четишлиқ икәнлики, хитайдики ялғуз “шинҗаң йеңи шәрқ ениргийәси” ширкитиниңла уйғур дияридин йилиға 7 милярд тонна қуяш ениргийәси тахтисиға керәклик полйсилизиюм ишләпчиқиридиғанлиқи, буниңға уйғурларниң қан-тәри сиңгәнлики баян қилинған. Базар тәтқиқатчиси йоһаннес бернройтерниң билдүришичә, уйғур диярида милйонлиған уйғурлар җаза лагерлириға қамалған болуп, явропа вә германийәгә импорт қилинған қуяш ениргийәси тахтилири әнә шу уйғурларниң мәҗбурий әмгикиниң мәһсули икән. Униң ейтишичә, “дунядики һәр икки қуяш ениргийәси тахтисиниң бири уйғур мәҗбурий әмгики билән бағлинишлиқ” икән. Хитайдики қуяш ениргийәсигә керәклик хам әшяниң 50 пирсәнти уйғур дияридин чиқидикән.

“франкфурт мәҗмуәси” гезити йәнә 29-июн елан қилған “бәк ғайивейликму яхши әмәс” намлиқ анализда оттуриға қоюлушичә, дуняда америка-явропани мәркәз қилған бир қутуп билән русийә вә хитайни мәркәз қилған йеңи бир қутупниң барлиққа келиш қәдәмлири бесиливатқан болуп, йеңи соғуқ мунасивәтләр урушиниң муқәддимиси башланған. Мақалиниң “идиялизимлиқ кесилигә гириптар болған 2 милярд инсан” намлиқ бөликидә 2001-йилидин 2002-йилиғичә германийә баш министерлик мәһкимисидә дөләтниң мәдәнийәт министери болуп хизмәт қилған пәйласоф юлиян ниданиң мундақ дегәнлики тилға елиниду: “шүбһисизки, хитай болса мисали йоқ бир мустәбит дөләт. Нурғунлиған ғәрбликләр хитайниң ичкий қисмида немиләрниң йүз беридиғанлиқи тоғрисида униң йеқимлиқ ясалма сиясәтлиригә алдинип, узундин буян аҗайип ширин хиялларни сүрүп кәлди, худди 70-йилларда сабиқ советләр иттипақида вә германийә демократик җумһурийитидә болғандәк. Хитайниң уйғурлар вә тибәтләр үстидин йүргүзиватқан бастурушлири, шундақла өз дөлитидики өктичиләргә тутқан муамилиригә даир сөзлириниң чирайлиқ ибариләр билән пәрдазланған, қайтидин терилдүрүлгән коңзи идийәси билән ниқапланған сәпсәтә икәнлики мана әмди айдиңлашти.”

Хәвәрләрдә явропа иттипақиға әза дөләтләрниң 2022-йили хитайға салидиған мәбләғләрни тохтатқанлиқи тилға елинмақта. Германийәдики вәзийәт анализчиси әнвәр әһмәтниң билдүрүшичә, германийә һөкүмитиму хитайға селиватқан мәбләғлирини тохтитип, һиндистанға мәбләғ селишқа башлиған вә бир қисим ширкәтлирини һиндистанға йөткигән.

Пикир қошуң

Радиониң ишлитиш шәртлиригә асасән, пикирлириңиз тәкшүргүчиләр тәрипидин тәстиқлиниши вә мувапиқ дәриҗидә тәһрирлиниши түпәйли, тор бәттә дәрһал пәйда болмайду. Сиз қалдурған мәзмунға әркин асия радиоси җавабкар болмайду. Башқиларниң көз қариши вә һәқиқәткә һөрмәт қилишиңизни сораймиз.