Германийәдики асаслиқ партийәләрниң хитайға тутудиған йеңи позитсийәси ашкара болди

Германийәдә һоқуқ йүргүзиватқан 6 чоң партийәниң һәммисила германийәниң хитай сияситини өзгәртиш тәрәпдари болуп чиққан.

“германийә долқунлири” радийосиниң 30-авғуст елан қилған “мутләқ көп қисим германлар хитайға қарита техиму қаттиқ йол тутушни тәшәббус қилди” намлиқ хәвиригә асасланғанда, германийәдә нәширдин чиқидиған “хәлқара сиясәт” жорнилиниң һавалиси билән хәлқ райини синаш мәркизи болған “форсал” йеқинда герман пуқралири вә германийәдики асаслиқ партийәләр ичидә рай синаш елип барған. Бу йеңи рай синаш нәтиҗисидин мәлум болушичә, йеримдин артуқ германлар “иқтисадий җәһәттин зиян тартқан тәқдирдиму, германийәниң хитайға қарши мәйданини техиму мустәһкәм қилиши керәк” ликини тәшәббус қилған.

“әң йеңи хәлқ райини синаш нәтиҗиси” һесабланған бу қетимқи рай синаштин мәлум болушичә, 17 пирсәнт германлар “мубада иқтисадий мунасивәткә тәсир йәтмәйдиғанла иш болса, хитайға қарши техиму қаттиқ сиясәт йүргүзүш” тәрәпдари болған. 19 Пирсәнт германлар “һәрқандақ шәкилдики қаттиқ сиясәтни йолға қоюшқа пиринсип җәһәттин қошулмайду” ғанлиқини билдүргән. Әмма 58 пирсәнт германлар “хитай билән болған иқтисадий мунасивәткә тәсир йәткән тәқдирдиму, германийә хитайға қарши техиму қаттиқ сиясәт йүргүзүп, дөләтниң мәнпәәтини қоғдиши лазим” лиқини тәшәббус қилған.

Хәвәрдә тилға елинишичә, дөләтниң иқтисадий мәнпәәтини һәммидин муһим орунға қойидиған германларниң “иқтисадий җәһәттин зиян тартсақ тартайли, бирақ хитайға қарши техиму қаттиқ сиясәт йүргүзәйли” дәйдиған нуқтиға келишигә хитайниң уйғурлар үстидин йүргүзиватқан мустәбит сиясити вә таҗавузчилиқ қара нийити сәвәб болған. Хәвәрдә мунулар тилға елиниду: “зораванлиқ билән мустәбит сиясәт иҗра қиливатқан хитайниң кишилик һоқуқ хатириси интайин қәбиһ һаләткә йәтти. Болупму уйғур мусулманлири үстидин йүргүзиватқан бастурушлар барғансери хәлқара җәмийәтниң күчлүк әйибләшлиригә учрап кәлмәктә”. “ғәрб дөләтлири хитайға нисбәтән қандақ муамилә қилиш мәсилисидә пикир бирлики шәкилләндүрәлмигән иди. Америка хитайға қарита техиму қаттиқ мәйданни ипадиләшни тәшәббус қилди, бирақ германийә һөкүмитиниң хитай сиясити иһтиятчан бир сиясәт иди. Чүнки хитай дунядики 2-чоң иқтисадий гәвдә болуп, германийәниң униң билән болған иқтисадий вә сода алақиси күчлүк иди.”

Уйғур сиясий әрбаблиридин әркин алиптекин әпәнди бу һәқтә тохталғанда, германийәниң уйғурларға қарита муамилисиниң изчил яхши болуп кәлгәнликини, болупму баварийә һөкүмити хитай билән болған иқтисадий һәмкарлиқи әң юқури чәккә йәткән чағлардиму хитайниң “д у қ ни чәкләш” тәләплирини рәт қилип, уйғур тәшкилатлирини һимайә қилишни унтуп қалмиғанлиқини, хитайниң уйғурлар үстидин йүргүзиватқан бастурушлирини “инсанийәткә қарши җинайәт” дәп җакарлиған германийә парламентидин кәлгүсидә “уйғур ирқий қирғинчилиқи” қарариниң қобул қилинишини үмид қилидиғанлиқини тилға алди.

Бу рай синаш нәтиҗисидики бәкрәк диққәтни чекидиған нуқта, германийәдики һакимийәт бешида болған асаслиқ 6 чоң партийәниң хитайға тутудиған йеңи позитсийәси һесаблиниду. Хитай мәсилиси германийәдики сайламларда һечқачан бу қетимқидәк муһим тема болуп бақмиған. Өзини баш министер намзатлиқиға көрсәткән шәхсләрниң сайламдин илгирики нутуқлирида хитай мәсилиси бу нөвәт кәң-кушадә орун игилән.

Бу қетимқи рай синаш германийәдики асаслиқ партийәләрниң хитайға тутудиған йеңи позитсийәсигә даир мәлуматларни ашкарилиған: бирләшмә партийә болған хиристиян демократлар партийәси билән хиристиян сотсиял партийәси хитайни “депломатийә вә бихәтәрлик саһәсидики әң чоң хирис” дәп қарайдикән. Йешиллар партийәси болса хитайға қарита “ғәрб қиммәт қариши вә кишилик һоқуқ капалитини муһим нуқта қилған хитай сияситини йолға қоюш” ни тәшәббус қилидикән. Сотсиял демократлар партийәси хитай билән болған деалогни сақлап қелишни халисиму, бирақ хитайниң “шинҗаң вә хоңкоңда йолға қоюватқан қәбиһ кишилик һоқуқ вәзийитини қаттиқ әйибләйду” кән. Йешиллар партийәси кәби уйғурлар вә җаза лагерлири мәсилисини германийә парламентида көп қетим оттуриға қойған әркин демократлар партийәсиниң хитай сиясити әң қаттиқ болуп, улар “кишилик һоқуқ, қанун-түзүм, тәйвән билән болған мунасивәтни күчәйтишни асас қилған хитай сиясити” ни йолға қойүшни үмид қилидикән. Йеңидин баш көтүргән солчиллар партийәсиниң хитайға нисбәтән позитсийәси зиддийәтлик болсиму һәмдә изчил һалда хитайни әйибләштин сақлинип кәлгән болсиму, бирақ бу партийәму хитайниң “коңзи иниститути” арқилиқ “германийәни елиштуруши” ға кәскин қарши икән.

Нәтиҗә етибари билән ейитқанда, йәнә 3 һәптидин кейин өткүзүлидиған омумий сайламдин илгири елип берилған бу рай синаш герман хәлқи вә һакимийәт қатлимидин орун алидиған партийә-горуһларниң хитайға нисбәтән позитсийәсидә ғайәт зор өзгиришниң барлиққа кәлгәнликини испатлап бәргән. 6 Асаслиқ партийәниң һәммисиниңла хитайға қарита башқичә бир сиясәтни йолға қоюшқа маһиллиқи аян болған. Бу һал 9-айдики сайламда германийәгә мәйли ким баш министер болуп сайлинишидин қәтий нәзәр, анҗила меркил заманида йолға қоюлған “юмшақ хитай сиясәтлири” гә пат арида хатимә берилидиғанлиқиниң рошән бишарити болуп санилидикән.

Германийәдики уйғур зиялиси ғәюр қурбан әпәнди бу һәқтә тохталғанда, германийәниң йеңи хитай сияситиниң “уйғур ирқий қирғинчилиқи” қарариниң қобул қилинишиға вә уйғурларға техиму пайдилиқ болған йеңи вәзийәтләрниң ярилишиға түрткә болушини үмид қилидиғанлиқини билдүрди.

Нөвәттә германийәдә хиристиян демократлар партийәси билән хиристиян сотсиял партийисидин армин лашет, йешиллар партийәсидин анналена байербок, сотсиял демократлар партийәсидин олаф шолиз қатарлиқлар өзлирини баш министер намзатлиқиға көрсәткән болуп, сайламда ғәлибә қилиш үчүн кәскин риқабәтләшмәктә.