Gérmaniyediki xitayperestlerning uwisi chuwulup kettimu? (2)

Gérmaniyediki “Télépolis” (Telepolis) zhurnilida élan qilin'ghan “NATO Bilen xitay otturisidiki jiddiychilik: künséri küchiyiwatqan riqabetni tehlil qilish” namliq maqale bilen “Bérlinliqlar géziti” da élan qilin'ghan “Az sanliqlargha zulum qilishmu yaki gherbning tetür teshwiqatimu?” namliq maqalilerde xitayning Uyghurlar üstidin yürgüzüwatqan irqiy qirghinchiliq jinayetliri inkar qilinip, xitayning Uyghurdin ibaret “Medeniyetsiz yawayilar” ni özgertish yolida körsetken tirishchanliqi mu'eyyenleshtürülgen.

“NATO Bilen xitay otturisidiki jiddiychilik: künséri küchiyiwatqan riqabetni tehlil qilish” namliq maqalining “Irqiy qirghinchiliq we insaniyetke qarshi jinayet bilen eyiblesh” namliq bölikide Uyghur irqiy qirghinchiliqini otturigha qoyghan bir qisim organlar we shexslerni sanap ötidu. Aldi bilen, merkizi washin'gtondiki “Xewerler liniyesi istratégiye we siyaset tetqiqat instituti” ning 2021-yili 3-ayda xitayning 1949-yilidiki “Irqiy qirghinchiliq ehdinamisi” gha xilapliq qilip, Uyghurlar üstidin irqiy qirghinchiliq jinayiti sadir qilghanliqini ilgiri sürgenliki tilgha élinidu. Andin kishilik hoquqni közitish teshkilatidin wénsél mixalké (Wenzel Michalke)ning gérmaniye parlaménti kishilik hoquq komitétining eyibleshlirini xulasilep chiqqanliqi, xitayning rim xelq'ara adalet sotining 7-maddisidiki insaniyetke qarshi jinayetlerdin öltürüsh, qiynash, nazaret qilish, medeniyet we dinni yoqitish, jinsiy zorawanliq, mejburiy emgek, keng kölemde sistémiliq hujum qilish qatarliq jinayetlerning hemmisini sadir qilip, tarixta körülüp baqmighan derijige yetkenlikini tekitligenliki bayan qilinidu.

Maqalining “Delil-ispatlar we doklatlar: shinjangdiki délolar” namliq bölikide shi jinping 2023-yili tuyuqsiz Uyghur rayonini ziyaret qilghan mezgilide, d u q ning 28-awghust axbarat élan qilish yighini ötküzüp, irqiy qirghinchiliqning hélimu dawam qiliwatqanliqini we xitayning Uyghurlarning diniy we medeniyet kimlikini, milliy kimlikini yoqitiwatqanliqini tekitligenliki eskertilidu. Arqidin gérmaniyelik qelemkesh matiyas bölingér (Mattias Bölinger)ning “Uyghurlarni yoqitish herikitining uzun tarixi” namliq esiride Uyghurlar üstidiki qirghinchiliqning hélihem shepisiz halda dawam qiliwatqanliqini ilgiri sürgenliki tilgha élinidu. Kommunizim qurbanliri fondining tetqiqatchisi adriyan zénz (Adrean Zenz), proféssor aliksandér görlax (Alexander Görlach), “Eynek zhurnili” ning obzorchisi gi'orgé fariyan (George Farian) qatarliq bir talay kishilerning xitayni dölet térrorluqi siyasiti yürgüziwatqanliq bilen eyibligenliki eskertilidu.

Xelq'aradiki Uyghur irqiy qirghinchiliqining tesirini tazilash üchün zor énérgiye serp qiliwatqan xitay hakimiyitining peqet 2023-yili bir yil ichidila 400 wekiller ömikini, nechche minglighan chet ellikni sherqiy türkistanni ziyaret qildurghanliqini tilgha alghan d u q re'isi dolqun eysa ependining bayan qilishiche, bu wekiller ömikining terkibidin gérmaniyediki bir bölük xitayperest shexslermu orun alghan iken. Xitaygha mahilliqi alahide küchlük bolghan bu shexslerning beziliri xitaydin érishidighan xususiy menpe'etliri seweblik Uyghur irqiy qirghinchiliqini inkar qilishqa dawamliq tirishmaqta iken.

Maqalining “Xelq'araliq ghezep we inkas” namliq bölikide, amérikaning Uyghur rayonida ishlepchiqirilghan mehsulatlirini chekligenliki we bir bölük xitay emeldarlirigha jaza yürgüzgenliki, yawropa ittipaqiningmu xitayning bezi yuqiri derijilik emeldarlirigha jaza yürgüzüp, ularning mal-mülkini tonglatqanliqi we yawropagha kirishini chekligenliki eskertilidu. Bundaq bir arqa körünüsh astida, gérmaniye parlaménti kishilik hoquq we insaniy yardem komitétining 2020-yili 19-noyabir we 2021-yili 17-may künliri 14 mutexessisning qatnishishi bilen “Uyghurlargha yürgüziliwatqan kishilik hoquq depsendichilikini xelq'ara qanun boyiche bahalash” témisida ispat anglash yighini ötküzgenliki bayan qilinidu.

Melumki, “NATO Bilen xitay otturisidiki jiddiychilik: künséri küchiyiwatqan riqabetni tehlil qilish” namliq maqalining merkizi idiyesi bir qisim gherb döletliri qobul qilghan Uyghur irqiy qirghinchiliqi qararlirini aghdurup tashlash we xelq'aradiki Uyghur irqiy qirghinchiliqi chüshenchisini yoqitishtin ibaret bolup, gérmaniye hamburg uniwérsitétining 85 yashliq proféssori norman péch (Norman Paech) mezkur maqalisi üchün xitayni xushal qilghudek derijide qaltis bir “Tesir yaritish” qa urun'ghan.

Halbuki, gérmaniyediki héchbir resmiy hem dangliq metbu'atlar uning bu esiri üchün orun bermigen. Ötken yili Uyghur irqiy qirghinchiliqini inkar qilishqa urun'ghan ikki neper xitayperest proféssorning eserliri gérmaniye metbu'atliridin orun alalmighan bolsimu, héchbolmisa shiwétsariyening “Yéngi züriklikler géziti” da élan qilin'ghan idi. Emma proféssor norman péchning bu esiri peqet “Télépolis” namliq tor zhurnilida élan qilin'ghan. Shundaq bolushigha qarimay, u Uyghurlargha yürgüzüwatqan zulum siyasitide xitayni heqliq körsitishke pütün küchi bilen tirishqan.

Nöwette iqtisadiy jehette éghir derijidiki chöküsh we dawalghushlarni bashtin köchürüwatqan xitayning gherbning mebleghlirige jiddiy éhtiyaji barliqini tilgha alghan weziyet analizchisi gheyur qurban ependining ilgiri sürüshiche, “Uyghur irqiy qirghinchiliqi” din ibaret bu qara daghdin xelq'aradiki obrazi xunükleshken xitay hakimiyiti, gherbning meblighige érishish üchün dunyagha özini yéqimliq körsitishke mejbur qéliwatqan bolup, bu yolda türlük neyrenglerni ishqa salmaqta iken.

“NATO Bilen xitay otturisidiki jiddiychilik: künséri küchiyiwatqan riqabetni tehlil qilish” namliq maqalining “Gérmaniye parlaméntidiki tekshürüsh” namliq bölikide, gérmaniye parlaménti gerche xitayni “Irqiy qirghinchiliq” bilen eyiblimigen bolsimu, emma xitayning Uyghurlar üstidin yürgüzüwatqan zulum siyasetlirining yuqiri pellige chiqqanliqini türlük deliller asasida étirap qilip, xitayni “Insaniyetke qarshi jinayet” bilen eyibligenliki teswirlen'gen. Gérmaniye parlaméntining bu qararni qobul qilishigha asas bolghan deliller maqalida tepsiliy bayan qilip ötülgen. Uningdin kéyin, maqalining esli meqsiti bolghan Uyghur irqiy qirghinchiliqini inkar qilish hujumi bashlan'ghan.

“NATO Bilen xitay otturisidiki jiddiychilik: künséri küchiyiwatqan riqabetni tehlil qilish” namliq maqalining ikkinchi qismigha “Uyghurlarning weziyitini xelq'ara qanun nuqtisidin közitish” we “Xitayning talash-tartishta qalghan térrorluqqa qarshi tedbirliri, ziddiyetlik qarashlar” dégen bash mawzular qoyulghan bolup, bu qisim Uyghur irqiy qirghinchiliqini inkar qilidighan atalmish “Pakitlar” bilen tolghan.