Мәҗбурий әмгәкниң дәлиллирини издәп уйғур дияриға барған герман мухбирлири нәтиҗисиз қайтқан

4 Нәпәр герман мухбириниң уйғур дияриға берип, мәҗбурий әмгәкниң дәлиллирини қолға чүшүрүш урунуши әмәлгә ашмиған.

Уйғур мәҗбурий әмгикигә мунасивәтлик дәлил-испатларни тепиш үчүн йеқинда тамара антонй, ева шимит қатарлиқ 4 нәпәр герман мухбири уйғур дияриға зиярәткә барған. Улар зияритини башлаштин илгири, лондонда лагер шаһити әрбақит ортабай билән көрүшүп, ортабай бундин 6 йил илгири қамилип, күнигә 11 саәттин мәҗбурий әмгәккә селинған җаза лагериниң орнини соривалған.

“ирқий қирғинчилиқ вә инсанийәткә қарши җинайәтләр үнсиз-садасиз давам қиливатқан, мухбирларни вә чәтәлликләрни әсла қарши алмайдиған” уйғур дияриға қәдәм басқан бу 4 нәпәр мухбир алди билән үрүмчигә, андин ортабай қамалған җаза лагерини издәп чөчәккә барған. Әмма уларниң сәпири анчә көңүллүк болмиған.

Бу мәлуматларни германийәниң дөләтлик радийо-телевизийә қанили болған а р д 26-март вә 27-март күнлири өзара мунасивәтлик болған үч программа арқилиқ тарқатти. Бу 3 программиниң бири “тәминләш зәнҗири қануни хитайдики мәҗбурий әмгәккә қарши турамду?”, иккинчиси “хитайдики мәҗбурий әмгәк: тәминләш зәнҗири қануни немә елип келиду?”, үчинчиси “тәминләш зәнҗирини тәкшүрүш тәс” дегәнләрдин ибарәт иди.

Бу телевизийә программилирида баян қилинишичә, тамара антонй, ева шимит қатарлиқ 4 нәпәр герман мухбири үрүмчидә айропиландин чүшкән һаман суал-сораққа дуч кәлгән. Улар үрүмчидә сақчиханиға әкирилип сорақ қилинипла қалмай, паспортлири рәсимгә тартилған вә рәсим аппарати, телефонлиридики барлиқ сүрәтләр, син көрүнүшлири ююветилип, 1 саәттин кейин қоюп берилгән. Мухбирлар үрүмчи кочилирида қәдәмдә бир сақчиларниң тәкшүрүшлиригә учрап, һәқиқәтәнму бизар болған. Һечбир уйғур улар билән параңлишишқа җорәт қилалмиған. Улар чәтәлликләр билән параңлашқан кишиләрниң дәрһал җаза лагерлириға қамилидиғанлиқини билгән.

Германийәдики вәзийәт анализчиси әнвәр әһмәт әпәнди, уйғурлардики бу қорқунушниң 21-әсирдә хитай йүргүзүватқан ирқий қирғинчилиқниң бир нәтиҗиси икәнликини тилға алди.

Мухбирлар чөчәккә қарап йолға чиққан. Һәммила җайда уларға әгишип маңидиған пайлақчи машинилар үзүлмигән. Улар чөчәктиму охшашла қәдәмдә бир сақчиларниң аваричиликлиригә учриған. Шундақ болушиға қаримай, мухбирлар миңбир мушәққәттә әрбақит ортабай соланған җаза лагерини тапқан. Әмма улар машинисини лагер дәрвазиси алдида тохтатмақчи болғанда, қара кийим кийгән бир нәпәр хадим йүгүрүп келип, “бу җай һәрбий мәшиқ оргини, машина тохтитишқа болмайду, рәсимгә тартишқа болмайду” дәп, уларниң машинидин чүшүшигә рухсәт қилмиған.

4 Нәпәр герман мухбири чөчәктики узунға созулған, егиз тамларниң үстидә көзитиш мунарлири болған бу ғайәт зор лагерниң сиртқи көрүнүшини синға еливалған, бирақ бу тамниң ичидики ечинишлиқ һаят тоғрисида һечқандақ учурға игә болалмиған. Лагерниң көлимидинла бу җайға қанчә миңлиған инсанниң қамалғанлиқини пәрәз қилиш мумкин болсиму, лекин бу лагердики инсанларниң қандақ мәҗбурий әмгәк билән мәшғул болуватқанлиқи, қандақ азабларға дучар болуватқанлиқиға даир йип учиға еришәлмигән.

Филимда баян қилинишичә, мухбирлар уйғур дияридин қайтип кәлгәндин кейин, лондонда әрбақит ортабай билән учурушуп, лагерниң көрүнүшини униңға көрситиду. Әрбақит ортабай бу лагерниң сиртқи көрүнүшидә бәзи өзгиришләр болған болсиму, әмма ичидә өзгириш йоқлиғини, бу җайниң һәрбий мәшиқ оргини әмәс, бәлки лагер икәнликини муәййәнләштүриду.

Германийә һөкүмити бу йил 1-январдин етибарән йеңидин түзүп чиққан “тәминләш зәнҗири қануни” ни йолға қойған болуп, бу қанун бу йилдин башлап ишчи-хизмәтчилириниң сани миңдин төвән болған герман ширкәтлиригә қарита күчкә игә иди. Ишчи-хизмәтчилириниң сани миңдин юқири болған ширкәтләргә 2024-йилидин башлап тәтбиқ қилинатти. Уйғур дияриға зиярәткә барған 4 нәпәр герман мухбири германийә ширкәтлириниң уйғур мәҗбурий әмгикигә четилиш әһвалини тәкшүрүшни йәнә бир нишан қилған болсиму, нәтиҗигә еришәлмигән. Улар “тәминләш зәнҗиридики мәҗбурий әмгәккә четишлиқ әһвалларни биваситә тәкшүрүш асанға тохтимайдикән” дегән хуласигә келишкән.