Mejburiy emgekning delillirini izdep Uyghur diyarigha barghan gérman muxbirliri netijisiz qaytqan

4 Neper gérman muxbirining Uyghur diyarigha bérip, mejburiy emgekning delillirini qolgha chüshürüsh urunushi emelge ashmighan.

Uyghur mejburiy emgikige munasiwetlik delil-ispatlarni tépish üchün yéqinda tamara antony, éwa shimit qatarliq 4 neper gérman muxbiri Uyghur diyarigha ziyaretke barghan. Ular ziyaritini bashlashtin ilgiri, londonda lagér shahiti erbaqit ortabay bilen körüshüp, ortabay bundin 6 yil ilgiri qamilip, künige 11 sa'ettin mejburiy emgekke sélin'ghan jaza lagérining ornini soriwalghan.

“Irqiy qirghinchiliq we insaniyetke qarshi jinayetler ünsiz-sadasiz dawam qiliwatqan, muxbirlarni we chet'elliklerni esla qarshi almaydighan” Uyghur diyarigha qedem basqan bu 4 neper muxbir aldi bilen ürümchige, andin ortabay qamalghan jaza lagérini izdep chöchekke barghan. Emma ularning sepiri anche köngüllük bolmighan.

Bu melumatlarni gérmaniyening döletlik radiyo-téléwiziye qanili bolghan a r d 26-mart we 27-mart künliri öz'ara munasiwetlik bolghan üch programma arqiliq tarqatti. Bu 3 programmining biri “Teminlesh zenjiri qanuni xitaydiki mejburiy emgekke qarshi turamdu?”, ikkinchisi “Xitaydiki mejburiy emgek: teminlesh zenjiri qanuni néme élip kélidu?”, üchinchisi “Teminlesh zenjirini tekshürüsh tes” dégenlerdin ibaret idi.

Bu téléwiziye programmilirida bayan qilinishiche, tamara antony, éwa shimit qatarliq 4 neper gérman muxbiri ürümchide ayropilandin chüshken haman su'al-soraqqa duch kelgen. Ular ürümchide saqchixanigha ekirilip soraq qilinipla qalmay, pasportliri resimge tartilghan we resim apparati, téléfonliridiki barliq süretler, sin körünüshliri yuyuwétilip, 1 sa'ettin kéyin qoyup bérilgen. Muxbirlar ürümchi kochilirida qedemde bir saqchilarning tekshürüshlirige uchrap, heqiqetenmu bizar bolghan. Héchbir Uyghur ular bilen paranglishishqa jor'et qilalmighan. Ular chet'ellikler bilen paranglashqan kishilerning derhal jaza lagérlirigha qamilidighanliqini bilgen.

Gérmaniyediki weziyet analizchisi enwer ehmet ependi, Uyghurlardiki bu qorqunushning 21-esirde xitay yürgüzüwatqan irqiy qirghinchiliqning bir netijisi ikenlikini tilgha aldi.

Muxbirlar chöchekke qarap yolgha chiqqan. Hemmila jayda ulargha egiship mangidighan paylaqchi mashinilar üzülmigen. Ular chöchektimu oxshashla qedemde bir saqchilarning awarichiliklirige uchrighan. Shundaq bolushigha qarimay, muxbirlar mingbir musheqqette erbaqit ortabay solan'ghan jaza lagérini tapqan. Emma ular mashinisini lagér derwazisi aldida toxtatmaqchi bolghanda, qara kiyim kiygen bir neper xadim yügürüp kélip, “Bu jay herbiy meshiq orgini, mashina toxtitishqa bolmaydu, resimge tartishqa bolmaydu” dep, ularning mashinidin chüshüshige ruxset qilmighan.

4 Neper gérman muxbiri chöchektiki uzun'gha sozulghan, égiz tamlarning üstide közitish munarliri bolghan bu ghayet zor lagérning sirtqi körünüshini sin'gha éliwalghan, biraq bu tamning ichidiki échinishliq hayat toghrisida héchqandaq uchurgha ige bolalmighan. Lagérning kölimidinla bu jaygha qanche minglighan insanning qamalghanliqini perez qilish mumkin bolsimu, lékin bu lagérdiki insanlarning qandaq mejburiy emgek bilen meshghul boluwatqanliqi, qandaq azablargha duchar boluwatqanliqigha da'ir yip uchigha érishelmigen.

Filimda bayan qilinishiche, muxbirlar Uyghur diyaridin qaytip kelgendin kéyin, londonda erbaqit ortabay bilen uchurushup, lagérning körünüshini uninggha körsitidu. Erbaqit ortabay bu lagérning sirtqi körünüshide bezi özgirishler bolghan bolsimu, emma ichide özgirish yoqlighini, bu jayning herbiy meshiq orgini emes, belki lagér ikenlikini mu'eyyenleshtüridu.

Gérmaniye hökümiti bu yil 1-yanwardin étibaren yéngidin tüzüp chiqqan “Teminlesh zenjiri qanuni” ni yolgha qoyghan bolup, bu qanun bu yildin bashlap ishchi-xizmetchilirining sani mingdin töwen bolghan gérman shirketlirige qarita küchke ige idi. Ishchi-xizmetchilirining sani mingdin yuqiri bolghan shirketlerge 2024-yilidin bashlap tetbiq qilinatti. Uyghur diyarigha ziyaretke barghan 4 neper gérman muxbiri gérmaniye shirketlirining Uyghur mejburiy emgikige chétilish ehwalini tekshürüshni yene bir nishan qilghan bolsimu, netijige érishelmigen. Ular “Teminlesh zenjiridiki mejburiy emgekke chétishliq ehwallarni biwasite tekshürüsh asan'gha toxtimaydiken” dégen xulasige kélishken.