Gérmaniyelik seyyah kristof réhagning Uyghur diyaridiki piyade sayahiti (7)

Gérmaniyelik seyyah kristof réhag ependi ili diyarigha bolghan piyade sepiri heqqide toxtilip, meyli telke taghliridiki almiliqni körginide bolsun yaki sayram kölini boylap mangghan piyade sepiride bolsun we yaki ghulja shehirini kezgen chaghlirida bolsun, özi körüshni arzu qilghan eslidiki ili diyarini esla körelmigenlikini bildürdi.

U özining ghuljagha kirish sepirini mundaq bayan qildi: “Men sayram köli tereptiki almizarliqqa sélin'ghan chong köwrüktin chüshüp, jenupqa mangdim. Andin bingtu'en'ge qarashliq 66-pol meydanigha keldim. Andin u yerdin ötüp ghulja shehirige yétip bardim. Ghulja shehiride bir mezgil turghandin kéyin, shimalgha méngip qorghasqa keldim. Bu jeryanda manga burunqi en'eniwi halitini saqlan'ghan Uyghurlar olturaqlashqan mehelle-rayonlar uchrimidi. Shuni hés qildimki, zor köp qisim jaylar éghir derijide xitaylashqan iken. Elwette, yolda bir kichik kentni kördüm, u yer Uyghurlarning eneniwiy mehellisidek tuyghu berdi. Emma ismi ésimde qalmaptu. Manga yene Uyghurche usluptiki méhimanxanilarmu uchridi. Hazir ilini esliginimde, u yerdiki kéchilik bazarlar ésimge kélidu. Ghulja shehiride kéchiliri taki yérim kéchigiche kechlik bazarlar dawam qilidiken. Chong köwrükning astidiki kéchilik bazarda her xil kawaplar we türlük un ta'amliri sétilidiken. Keypiyat nahayiti qizghin bolidiken. Men ghuljada turghan waqtimda da'im kéchiliri chiqip shu bazarlarda tamaq yéyishni bek yaxshi körgen idim.”

Uningdin “Siz 2012-yili ili diyarigha barghanliqingizni éyttingiz. Siz ghulja shehirini piyade aylinip kördingizmu?” dep sorighinimizda, u jawap berdi: “Shundaq, men u sheherni késip öttüm. Men piyade méngip taki ghulja shehirining merkizigiche bardim.”

Biz uningdin yene: “Undaqta, siz ghuljadiki Uyghur mehelliliri yaki yézilarni, yeni jiliyüzi nahiyesidiki jaylargha bardingizmu?” dep soriduq.

U mundaq dédi: “Ghuljani deysiz, shundaqqu? men ghuljada kona sheherning qiyapitini eks ettürüdighan, shundaqla Uyghurlar olturaqlashqan mehellilerni intayin az uchrattim. Ésimde qélishiche, men ilgiri u yerde ruslar turghan bezi öyler bar, dep anglighan idim. Shunga mexsus rus pasonida sélin'ghan öyler we binalarni izdigen idim. Emma tapalmidim. Méning körginim we hés qilghinim, pütkül ghulja shehirining zamaniwiylashqan haliti, téximu éniqraqi hazirqi xitayliship ketken qiyapiti boldi. Toghra yene bir ish bar. Men ghuljada chéchimni yasitish üchün Uyghurlar achqan bir satrachxanigha bardim. Ular u yerde saqallirimni élip, chéchimni yasap qoydi. Mulazimiti nahayiti yaxshi idi. Emma ular bilen parangliship yéqinlishish pursiti bolmidi. Men bezide ghuljada bolghan künlirimde özüm körüshni arzu qilghan jaylarni tapalmidimmu-qandaq, depmu oylap qalimen. Emma némila bolmisu, ghuljani intayin yaxshi kördüm, disem xatalashqan bolmaymen.”

Biz uningdin: “Siz ghuljada yerlikler bilen tonushtingizmu? yeni yerlik Uyghurlar yaki qazaqlar bilen bolghan munasiwitingiz qandaq boldi?” dep soriduq.

U mundaq jawab berdi: “He'e, men u chaghda manga tagha démetlik bir Uyghur bilen tonushtum. U waqitta men pütünley seper teyyarliqlirim bilen aldirash idim. Yeni men xitaydin ayrilish aldida turattim. Men seperde ishletken qol harwini choqum bir yerge amanet qoyup qoyushum kérek idi. Harwa bilen chégradin ötüshke bolmayti. Men tonushqan bu Uyghur taghamning bir shexsiy zawuti bar iken. U kishini ichkiy ölkilerdiki bir xitay tonushum manga tonushturghan idi. Waqtim qis bolghachqa, bu Uyghur tagham bilen köprek alaqida bolush pursitimmu bolmidi. Men uningdin peqetla ‛men qol harwamni bu yerge qoyup qoysam bolamdu?‚ dep soridim. Umu bolidighanliqini éytti. Men héch ikkilenmestin qol harwamni uninggha amanet qoydum. Könglümde u ademning yaxshi kishi ikenlikini hés qilghan idim.”

Kiristof réhag ependi söhbitimizning axirida, özining ghulja heqqidiki tesiratini mundaq axirlashturdi: “Men ilini yenila nahayit yaxshi kördüm, gerche bu jayda xitaylishish ehwali éghir bolsimu, emma men u yerni yenila yaxshi körüp qalghan idim.”