Ghayip ghopur hapizning ölümi ikki yildin kéyin b d t kishilik hoquq kométiti arqiliq éniqlan'ghan

Muxbirimiz méhriban
2020.09.18
Ghopur-Hapiz.jpg Awstraliyede turushluq sha'ire we pa'aliyetchi patime ghopur xanimning 2017-yili lagérgha qamilip, 2018-yili késel bilen wapat bolup ketkenliki melum bolghan dadisi merhum ghopur hapiz ependim.
Photo: RFA

8-Séntebir awstraliye waqti kéchide awstraliyening sidnéy shehride turushluq sha'ire we pa'aliyetchi patime ghopur ijtima'iy alaqe torlirida dadisining ölüm xewirini anglatti. U 3 minutluq sin filimi arqiliq uzundin buyan iz-dérikini alalmighan dadisi ghopur hapizning ikki yil ilgirila wapat bolghanliqini, özining bu ölüm xewirini téxi nechche minutning aldida bilgenlikini yighlap turup, én'giliz tilida anglatti.

Éghir musibet ichidiki patime xanim 16-séntebir küni awstraliyedin téléfon ziyaritimizni qobul qildi. 

Uning bildürüshiche, 8-séntebir yérim kéchide uning b d t kishilik hoquq komitétining “Mejburi ghayib qiliwétilgenlerni éniqlash” guruppisigha 2019-yili 4-ayning 12-küni yazghan xétige jawap kelgen. Élxette uning bu yil 63 yashqa kirgen apisi roshen'gül abduréhim xanimning qeshqerde öz öyide normal yashawatqanliqi bildürülgen. Emma mezkur xette 2016-yili 4-aydin buyan patime bilen alaqisi pütünley üzülüp qalghan, 2017-yili lagérgha qamalghanliqi melum bolghan dadisi ghopur hapizning 2018-yili 11-ayning 3-küni öpke tubérkulyuzi, yeni sil késili bilen wapat bolup ketkenliki alahide uqturulghan.

Patime xanim özining 2016-yili dadisi bilen ündidardiki alaqisi üzülgendin kéyin, dadisi we a'ilisidikilerning iz-dérikini qilish jeyranini anglitip ötti. Uning dadisi ghopur hapiz bilen bolghan eng axirqi qétimliq ündidardiki alaqisi 2016-yili 4-ayning 25-küni uzulgen iken.

Patime we uning türkiyediki singlisi köp tereplime sürüshtürüsh arqiliq dadisining 2017-yili 3-ayda tutqun qilinip, lagérgha élip kétilgenlik xewirini alghan. 

Patime yene qeshqerdiki apisi we kichik singlisining öyige nezerbent qilin'ghanliqini, 1983-yili 6-ayning 17-küni tughulghan inisi abdusemi ghopurning 2015-yili “Türkiye ziyaritide bolghan”, “Se'udiy erebistanigha hej qilishqa barghan” dégen sewebler bilen lagérgha qamalghanliq xewirini alghan. 

Shundin kéyin u “Nyo-york waqti géziti” qatarliq xelq'ara taratqularning ziyaritini qobul qilish, xitay we amérikadiki kishilik hoquq adwokatlirini izdesh, kéyinche b d t kilishilik hoquq komitétigha mektup yollash qatarliq köp qanallar arqiliq dadisining we a'ilisidikilerning iz-dérikini qilghan iken. 

Patime xanim dadisining lagérdiki ehwalini sürüshtürüshni telep qilip, amérikadiki we xitaydiki kishilik hoquq adwokatlirigha xet yazghan. Emma amérikadiki kishilik hoquq adwokatliridin yérim yilghiche jawap kelmigen. Xitaydiki kishilik hoquq adwukatliri uninggha jawap yézip, Uyghurlargha da'ir herqandaq déloni qobul qilalmaydighanliqi ashkara bildürgen.

Patime xanimning bildürüshiche, u 2019-yili “Nyo-york waqti géziti” ning ziyaritini qobul qilip, dadisi we inisining lagérgha qamalghanliqi, a'ilisi bilen alaqisi üzülgenliki heqqide guwahliq bergen. 

2019-Yili 4-ayning 12-küni u axiri birleshken döletler teshkilati kishilik hoquq kométitining “Mejburi ghayip qiliwétilgenlerni éniqlash guruppisi” gha ata-anisi we inisining pasporti qatarliq matériyallirini yollap, ularning ehwalini sürüshte qilghan. 

2019-Yili 5-ayda wastiliq qanallar arqiliq tutqun qilin'ghan inisining lagérdin qoyup bérilgenlik uchurini alghan. Emma dadisi heqqide héchqandaq uchurgha érishelmigen. 2020-Yili 8-séntebir künige kelgende dadisining ikki yil ilgirila öpke tubérkulyoz késili bilen wapat bolghanliq xewiri kelgen. Emma xette dadisining qeyerde, qandaq halette wapat bolghanliqi heqqide héchnéme diyilmigen.

Patime xanim yene igiri qeshqerdiki sayahet idarisida ishligen, kéyin qeshqerdiki “Tulpar résturani” ni achqan, yéqinqi yillarda korla bilen qeshqer ottursida tijaret qilghan dadisi ghopur hapiz heqqide toxtilip ötti. 

Patime xanimning bayan qilishiche, dadisi ghopur hapiz 1955-yili 1-ayning 5-küni tughulghan. U 1980-1990-yillarda qeshqerdiki “Xitay yashlar sayahet idarisi” da ishligen. Bu sewebtin dadisi hökümetning afghanistan qatarliq döletlerge chiqip oqughan Uyghurlarni aldap qayturup kélish we kéyin ularni tutqun qilip jazalighan ishlardin xewerdar iken. Undin bashqa dadisi yene pakistan, ottura asiya jumhuriyetliri, türkiye qatarliq döletlerde xizmet munasiwiti bilen yaki shexsi ziyarette bolghan iken. Ghopur hapiz kallisi uchuq, öz qarashlirini dadil otturigha qoyalaydighan ziyaliy iken. Patime xanimning qarishiche, dadisining qeshqerdiki hökümet sahasidikiler bilen yéqin alaqisining bolushi we xitay hökümitining Uyghur siyasitidiki ashkarilashni xalimaydighan ichkiy ehwalliridin xewerdar bolushining özi uning xitay da'iriliri teripidin tutqun qilinishi, hetta ziyankeshlikke uchrap, yoqitilish obyéktigha aylinishigha yéterlik seweb bolghan bolushi mumkin iken.

Ziyaritimiz axirida patime xanim özining norwégiyede qurulghan “Uyghur edliye arxip ambiri” bilen hemkarliship, chet'ellerdiki Uyghurlarning alaqisi üzülgen uruq-tughqanlirini b d t kishilik hoquq komitétining “Mejburi ghayip qiliwétilgenlerni éniqlash guruppisi” arqiliq sürüshte qilishigha yardemleshkenlikini bildürdi.

Uning bildürüshiche, u 2020-yil 5-aygha qeder chet'ellerdiki 100 ge yéqin Uyghur üchün jedwel toldurush qatarliq ishlarda yardemde bolghan iken.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.