Gollandiyening Uyghur mesilisidiki pozitsiyesi alqishqa érishmekte

24-Féwral küni gollandiye waqti kech sa'et 7 de gollandiyening NPO1 qanilidiki eng meshhur programma sehipiside Uyghur mesilisi tonushturulghan.

Mezkur programmigha xitay ishliri mutexessisi ti'és dams (Ties Dams) bilen gollandiye utrixit uniwérsitéti qanun fakultétining Uyghur oqughuchisi exmetjan qasimi qatnashqan.

Mezkur programmida tunji qétim Uyghurlar toghriliq bir mezmun téma qilin'ghan bolup, programma gollandiyede zor tesir qozghighan.

Mezkur programmida tetqiqatchi ti'és dams ependi xitayning dunya siyasitide oynawatqan roli heqqide toxtalghan. Exmetjan qasimi ependi özining béshidin ötküzgen weqelerni bayan qilish bilen birlikte Uyghurlarning omumiy weziyiti we muhajirettiki Uyghurlarning mesilisini tonushturghan.

Bu munasiwet bilen biz exmetjan qasimi ependini ziyaret qilduq. Exmetjan ependi programmining tepsilati heqqide toxtilip, mundaq dédi: “Mendin ‛xitay bu xil ishlarni qiliwatidu, lékin bizning köpligen tijariy ishlirimiz xitayda, xitay bilen import we éksport munasiwitimiz bar. Siz bu mesilige qandaq qaraysiz?‚ dégen so'al soraldi. Men: ‛iqtisadiy jehettiki munasiwet muhim, biraq bizning démokratiye, erkinlik qimmet qarashlirimizni satqili bolmaydu‚ dep jawab berdim. Kishiler bu jawabning özlirige chongqur tesir qilghanliqini éytishti.”

Uyghur mesilisining xelq'aralishishigha egiship, Uyghurlar gherb döletlirining qiziqishigha we gherb jem'iyetlirining qizghin köngül bölüshige ériship kelmekte. 25-Féwral gollandiye parlaméntida Uyghur mesilisige munasiwetlik qanun layihesi testiqlan'ghan bolup, gollandiye xitayning Uyghurlargha yürgüziwatqan irqiy qirghinchiliqini resmiy tonughan tunji yawropa döliti bolup qalghan.

Gollandiyede turushluq tonulghan kishilik hoquq pa'aliyetchisi asiye Uyghur xanim gollandiyediki Uyghur dawasining omumiy weziyiti heqqide melumat berdi.

Uyghur mesilisining künséri qiziq nuqtigha aylinishi we yawropadiki Uyghurlarning Uyghur mesilisini xelq'aralashturush yolidiki tirishchanliqi netijiside yawropaliqlarning Uyghur mesilisige köngül bölüshining barghanséri éship bériwatqanliqi ilgiri sürülmekte.

Exmetjan qasimi ziyaritimiz dawamida gollandiyediki herqaysi partiye we siyasiy küchlerning Uyghur mesilisidiki pozitsiyesining ijabiy yönülüshke qarap ilgirilewatqanliqini, gollandiyede Uyghur dawasining insaniyliqni tutqa we asasiy yönülüsh qilip élip bériliwatqanliqini bayan qilip ötti. U yene partiyeler otturisida ayrimichiliq qilmay pütün siyasiy guruppilargha Uyghur mesilisini anglitishning muhimliqini tekitlep ötti.

Közetküchilerning qarishiche, gollandiyening Uyghur qirghinchiliqini resmiy étirap qilishini yawropa döletlirining Uyghur qirghinchiliqigha nisbeten keskin pozitsiye bildürüshining bashlan'ghuchi dep qarashqa bolidiken. Uyghur jama'itining yawropa döletliride Uyghur mesilisini toghra usul bilen tonutushi we we herqaysi dölet hökümetlirini ipade bildürüshke chaqirishi, Uyghur mesilisining xelq'aralishishida muhim rol oynaydiken.