“Hedem nede?” namliq höjjetlik filim yawropadiki amérika elchixaniliri we konsulxanilirida qoyulmaqta

Uyghurlarning nöwettiki paji'elik hayati “Hedem nede?” namliq höjjetlik filim arqiliq yawropa déplomatlirigha tonushturulmaqta.

Amérika tashqiy ishlar ministérlikining qollishi bilen “Hedem nede?” namliq höjjetlik filim 14-öktebirdin étibaren amérikaning gérmaniyediki bash elchixanisi we konsulxanilirida qoyulushqa bashlighan idi. 26-Öktebir bu filimning qoyulush murasim gérmaniyening chong sheherliridin biri bolghan layipzig shehiride ötküzülgen. Murasimgha herqaysi döletlerning layipzigdiki déplomatliri hemde gérmaniyediki köpligen kishilik hoquq pa'aliyetchiliri, Uyghurshunaslar, musteqil tetqiqatchilar qatnashqan.

Amérika elchixanisi we konsulxaniliri teripidin “Hedem nede?” namliq höjjetlik filimning qoyulush murasimida nutuq sözleshke teklip qilin'ghan merkizi washin'gtondiki “Uyghur herikiti” teshkilatining re'isi rushen abbas xanim we uninggha hemrah boluwatqan d u q ning bash teptishi, “Uyghur tetqiqat merkizi” ning mudiri abdulhekim idris ependi mezkur filimdiki asasliq pirsunazhlardin idi.

Rushen abbas xanim bügün ziyaritimizni qobul qilghanda, 26-öktebir layipzig shehiride ötküzülgen murasimningmu nahayiti tesirlik bolghanliqini tilgha aldi.

Rushen abbas xanim layipzigdiki murasimda nutuq sözleshke teklip qilin'ghanda, “Sherqiy türkistanda yüz bériwatqini yalghuz kishilik hoquq depsendichilikila emes, belki bu büyük bir insaniy kirizis, bir milletning yer yüzidin yoqilish tiragédiyesi, 21-esirning yüz qarisi” dégenlerni tilgha alghan we kishilerdin insanliq süpiti bilen, süküt qilish arqiliq xitayning jinayerlirige shérik bolmasliqni, ornidin des turup, heqiqet üchün sözlishini telep qilghan.

28-Öktebir küni “Hedem nede?” namliq höjjetlik filimning qoyulush murasimi yene finlandiye paytexti xélsinki shehiridiki amérika elchixanisida ötküzülidiken. Rushen abbas xanim bu heqte toxtalghanda, “Uyghur irqiy qirghinchiliqi” gha hazirgha qeder süküt bilen mu'amile qiliwatqan finladiye déplomatlirigha az-tola tesir körsitish niyitide ikenlikini eskertti hemde bu qétimqi 2 heptilik yawropa sepirining yalghuz filimning qoyulush murasimigha qatnishishla emes, belki gherb déplomatlirini Uyghurlar üchün qozghitishni meqsed qilghanliqini tekitlidi.

Bu filimning qoyulush murasimigha ikki qétim qatnashqan d u q ning mu'awin re'isi perhat muhemmidi ependi bu xususta toxtalghanda, mezkur filimning sherqiy türkistandiki “Irqiy qirghinchiliq” ni rushen yorutup bergen tesirlik bir filim bolghanliqini tilgha aldi.

“Hedem nede?” namliq höjjetlik filim rushen abbas xanimning xitay türmisidiki hedisi gülshen abbasni qutuldurush térishchanliqi arqiliq sherqiy türkistandiki irqiy qirghinchiliqni dunyagha tonutush yolida élip barghan köreshliri bash téma qilghan bolsimu, filimda yene köpligen mutexessisler, tetqiqatchilar, muxbirlar, déplomatlar we a'ile-tawabi'atliri xitayning türmiside yaki lagérlarda bolghan chet eldiki köpligen Uyghur dewagerlirining pikirlirige, yürek sözlirige keng orun bergen idi. Amérikaning yawropadiki elchixaniliri bu filimning ré'al qimmitige bina'en, filim dunya xelqige ashkara qilinishtin ilgiriki, uning deslepki qoyulush heqqini sétiwalghan we gherb déplomatlirigha, aktip kishilik hoquq pa'aliyetchilirige sherqiy türkistandiki heqiqiy ré'alliqni bir qedem bolsimu baldur bildürüshni layiq körgen. Xitayning dehshetlik zulumlirigha, insaniy depsendichiliklirige, “Irqiy qirghinchiliq” lirigha da'ir pakitlarni özige mujessemligen 75 minutluq bu filim, axiriqi tüzitishlerdin kéyin andin ashkara qoyulidiken.

Mezkur filimning rézhissori jawid mir ependi bu munasiwet bilen ziyaritimizni qobul qilghanda, xitayning insan qélipidin chiqqan wehshiyliki, dunya jama'itining Uyghurlarning béshigha kelgen bu balayi-apetlerge sel qarishi, dunyaning diqqet-étibarini texirsiz halda Uyghurlar mesilisige merkezleshtürüsh zörüriyitining bu filimni ishleshke türtke bolghan asasliq amil ikenliki tilgha élip: “Bu filimni körgen hemme adem pikir qilsun, yekünni xelq'ara jem'iyet özi chiqarsun!” dédi.