Se'udi erebistan hökümitining hemdulla weliyni xitaygha qayturidighanliqi ilgiri sürüldi

Ixtiyariy muxbirimiz arslan
2022.01.07
Se'udi erebistan hökümitining hemdulla weliyni xitaygha qayturidighanliqi ilgiri sürüldi 2020-Yili 11-ayda se'udi erebistanda ömre ibaditini ada qilish üchün mekke shehirige barghanda se'udi saqchiliri teripidin tutqun qilin'ghan hemdulla weli.
RFA/Arslan

54 Yashliq Uyghur hemdulla weli 2020-yili 11-ayda se'udi erebistanda ömre ibaditini ada qilish üchün mekke shehirige barghanda se'udi saqchiliri teripidin tutqun qilin'ghan we hazirghiche qoyup bérilmigen.

Hemdulla weliyning qizi sümeyye xanim qisqiche sin'alghu filimi teyyarlap, dadisi hemdulla weliyning se'udi erebistandin xitaygha qayturulush xewpige duch kelgenlikini ijtima'iy taratqularda élan qildi we dunya jama'itige dadisini qutuldurushqa chaqiriq qildi.

U sin'alghu filimida, se'udi erebistanda tutup turuluwatqan dadisi hemdulla weli we dadisi bilen birge tutulghan rozi nurmuhemmet isimlik Uyghurni se'udi erebistan da'irilirining xitaygha qayturup bérish toghrisida 3-dékabir uqturush chiqarghanliqini ilgiri sürdi.

Biz hemdulla weliy toghrisida toluq melumatqa érishish üchün uning istanbulda yashawatqan chong qizi nuriman'gül xanim bilen söhbet élip barduq.

Nuriman'gül xanim, dadisining héch qandaq jinayiti yoqluqini, se'udi erebistanning dadisini néme üchün tutqanliqi toghrisida héch qandaq melumat bermigenlikini bildürdi.

Nuriman'gül xanim, dadisini qutuldurush üchün türkiye hökümiti we türkiyediki ijtima'iy teshkilatlardin yardem telep qilghanliqini, ularningmu yol méngiwatqanliqini ilgiri sürdi.

Nuriman'gül xanim dadisining xitaygha qayturulushi toghrisida se'udi erebistan saqchilirining uqturush chiqarghanliqini, bu uchurni ishenchlik bir yéqinidin anglighanliqini, biraq u yéqinining bixeterliki jehettin ismni ashkarilashqa bolmaydighanliqini bildürdi.

U dunya jama'itige dadisining xitaygha qayturulup ketmesliki üchün küch chiqirishqa chaqiriq qildi.

Melum bolushiche, hemdulla welining esli yurti turpan shehiri bolup, bu yil 54 yashta. U, 2020-yili féwralda umre hejini ada qilish üchün türkiyedin se'udi erebistan'gha barghan, kéyin korona wirusining yamrap kétishi seweblik türkiyege qaytalmay shu yerde turup qalghan. Uning türkiyede uzun muddet turushluq guwhnamisi, yeni iqamiti bar bolup, kéyin u se'udi erebistandimu qisqa muddetlik turushluq guwhnamisi alghan. Emma yerlik da'iriler uni 2020-yili 11-ayda tutqun qilghandin kéyin hazirghiche qoyup bermigenidi.

Ijtima'iy taratqularda sin'alghu tarqatqan hemdulla weliyning kichik qizi sumeyye xanimning bildürüshiche, dadisi bilen birge tutup turuluwatqan yene bir kishining ismi rozi nurmuhemmet bolup, u bu yil 46 yashta. Biraq biz hazirche bu kishi toghrisida toluq melumatlargha érishelmiduq. Emma tordiki uchurlardin melum bolushiche uningmu türkiyede uzun muddetlik turush iqamiti bar bolup, u se'udi erebistanda hemdulla weli bilen bir waqitta tutqun qilin'ghaniken.

Biz, hemdulla weliy toghrisida uning istanbulda yashawatqan küy'oghli hesenjan bilenmu söhbet élip barduq. Hesenjan qéynatisi hemdulla weliyning héch qandaq jinayiti yoqluqini we naheq tutulghanliqini tekitlidi. U se'udi erebistan'gha chaqiriq qilip qéynatisini qoyup bérishni telep qildi.

U yene türkiye we xelq'ara kishilik hoquq teshkilatlargha chaqiriq qilip qéyin atisi hemdulla weliyning xitaygha qayturulushidin toxtitilishini, se'udi erebistan türmisidin qoyup bérilip türkiyege qaytip kélishi üchün yardem qilishni telep qildi.

Biz yene bu heqte pikir-qarashlirini élish üchün xelq'ara sherqiy türkistan teshkilatlar birlikining re'isi hidayetulla oghuzxan bilen söhbet élip barduq. Hidayetulla oghuzxan, hemdulla weliyni qutuldurush üchün türkiyening ichki we tashqi ishlar ministirliqi musapirlar ishliri idarisining bashliqliri bilen alaqe qilghanliqini, hetta se'udi erebistanning istanbulda turushluq konsulxanisigha resmiy xet yézip hemdulla weliyni qoyup bérishni telep qilghanliqini, hemdulla welining türkiyege saq-salamet qaytip kélishi üchün qolidin kélishiche tirishchanliq körsitiwatqanliqini bildürdi.

Hidayetulla oghuzxan, se'udi erebistanning kishilik hoquq jehette mesile bar bir dölet bolghan bolsimu, biraq uning gherbning tesiri bar bir dölet ikenlikini, shuning üchün amérika we yawropa döletliridiki kishilik hoquq teshkilatliri we munasiwetlik organlarningmu hemdulla weliyni qutuldurush üchün qedem bésishi kéreklikini tekitlidi.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.