Heptilik xewerler (23-féwraldin 1-martqiche)

Muxbirimiz eziz
2019.03.01
hepte-20190301.jpg “Qutadghu bilik” terbiyesi sahesidiki mol hosulluq aptor yarmuhemmet tahirning yighiwélish lagérigha élip kétilgen oghulliri behram(solda) we éhram. (Waqti we orni éniq emes)
Gülruy Esqer teminligen

Qeshqer uniwérsitétining proféssori abdukérim paltu tutqun qilin'ghan

Yéqinda qeshqer uniwérsitétining pénsiyege chiqqan sabiq proféssori abdukérim paltuning 2018-yili séntebirde lagérgha élip kétilgenliki melum boldi. Uning muhajirettiki tughqanliridin bireylen bu heqte uchur bérip, uning doxturxanida opératsiye qilinip uzun ötmey lagérgha élip kétilgenlikikni bildürdi.

Melum bolushiche, abdukérim paltu bu yil 76 yashta bolup, ilgiri qeshqer uniwérsitéti tarix fakultétining mudiri bolup ishligen hemde Uyghur tarixi we xitay tarixidin dersi bergen.

Pa'aliyetchiler bu heqte pikir qilip, “Xitay da'irilirining alliqachan pénsiyege chiqqan we yashinip qalghan ziyalilarnimu lagérgha élip kétishi nöwettiki basturush we teqibning neqeder qattiq boluwatqanliqining bir ipadisi,” dédi.

Qeshqerdiki bir qisim lagér tutqunlirigha “24 Sa'etlik körüshtürüsh” yolgha qoyulghan

Yéqinda Uyghur diyaridiki lagérgha qamalghan qismen tutqunlarni a'ilisi bilen uchrashturush üchün 24 sa'etlik qoyup bérilgenliki heqqide uchurlar tarqaldi.

Muxbirimizning bu heqtiki ehwal igilishi jeryanida lagérlardiki “Ipadisi yaxshi” bolghan az sandiki tutqunlarning a'ilisi bilen körüshkenliki melum boldi.

Melum bolushiche, “24 Sa'etlik körüshüsh” üchün qoyup bérilgenler béshigha qara xalta kiydürülüp, put-qolliri kishenlen'gen halda a'ilisige élip bérilghan we etisi lagérgha qayturup kétilgen. Bu jeryanda ene shundaq qoyup bérilgenlerdin bireylen “Lagérda ghurur dégen nerse mewjut emes. Bizning u jaydin saq chiqishqa közimiz yetmeydu,” dégen.

Terjiman we tilshunas hüsenjan esqer lagérgha élip kétilgen

Yéqinda Uyghur diyaridiki lughetchilik we terjimanliq sahesige belgilik töhpe qoshqan tilshunas hüsenjan esqerning 2018-yili aprélda lagérgha élip kétilgenliki ashkara boldi.

Hüsenjan ilgiri aptonom rayonluq til-yéziq komitéti atalghular ishxanisida ishligen bolup, Uyghurche-xitayche kespiy lughetlerdin on nechchisini tüzüshke qatnashqan.

Melum bolushiche, hüsenjan Uyghur klassik edebiyati saheside zor emgeklerni royapqa chiqarghan alim esqer höseyinning oghli iken. Merhum esqer höseyinning ikki newrisi, yeni “Qutadghu bilik” terbiyesi sahesidiki mol hosulluq aptor yarmuhemmet tahirning oghulliri behram we éhrammu aliy mektepni püttürüp uzun ötmey lagérgha élip kétilgen iken.

Muhemmed bin salmanning lagérlarni qollishi zor tenqidke duch keldi

Mushu hepte xitayda resmiy ziyarette bolghan se'udi erebistanning weli'ehdisi muhemmed bin salman xitay re'isi shi jinping bilen bolghan söhbet jeryanida xitayning “Térrorluq we esebiylikke qarshi turushi” ni qollaydighanliqini bildürgen.

Halbuki, bu ziyaret harpisida köpligen xelq'araliq teshkilatlar “Ikki heremning xizmetkari” dep teripliniwatqan se'udi erebistani weli'ehdisining lagérlargha qamalghan milyonlighan Uyghurlar heqqide söz qilishini ümid qilghan idi.

Alaqidar xewerlerde körsitilishiche, ikki terep bu qétimqi söhbette 28 milyard amérika dolliriliq soda kélishimige imza qoyghan bolup, bir qisim analizchilar “Weli'ehdi soda menpe'etini Uyghurlardin üstün kördi,” dep uni tenqidligen.

Türkiye tashqi ishlar ministiri b d t yighinida Uyghurlar heqqide alahide toxtaldi

Mushu heptide shiwétsariyening jenwe shehiridiki b d t kishilik hoquq kéngishining yighinida türkiye tashqi ishlar ministiri mewlut chawush'oghlu Uyghurlarning lagérlargha qamilishi heqqide qilghan qattiq ibariler bilen söz qildi hemde dunya jama'etchiliki arisida alahide tesir qozghidi.

Dunyadiki herqaysi axbarat wasitiliri chawush'oghluning Uyghurlar heqqidiki sözlirini köplep xewer qildi. Xitay hökümiti bolsa buningdin qattiq narazi bolup, “Türkiyening eyibleshliri pütünley asassiz” dédi.

Bir qisim analizchilar türkiyening adaletni yaqlighanliqini “Kéchikken bolsimu Uyghurlargha az-tola ümid béghishlaydighan heriket shundaqla islam dunyasigha türtke bolghudek jasaret,” dédi.

Istanbulda chaqirilghan Uyghur milliy ma'aripi yighinida “Uyghur ana tili komitéti” quruldi

Mushu hepte istanbulda chaqirilghan Uyghur akadémye'isining ilmiy muhakime yighinida “Uyghur ana tili komitéti” quruldi. Türkiyediki Uyghur ziyaliyliridin proféssor alimjan inayet bu komitétning mudirliqigha saylandi.

Mezkur komitét nöwette Uyghur diyaridiki ma'arip saheside Uyghur tili men'i qiliniwatqan ehwalda bundin kéyin Uyghur tilini qoghdap qélish jehette bir qatar emeliy xizmetlerni qilishqa mes'ul bolidiken.

Melum bolushiche, nöwette Uyghur jem'iyiti duch kéliwatqan eng zor ijtima'iy böhranlarning biri Uyghur tilining qismiti bolup, mezkur komitétning bu jehettiki xizmetliri qismen bolsimu ijabiy rol oynishi ümid qilinmaqta iken.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.