Heptilik xewerler (29-féwraldin 6-martqiche)

Muxbirimiz irade
2020.03.06
hepte-20200306-tor-maqale.jpg Heptilik xewerler (29-féwraldin 6-martqiche)
Photo: RFA

ASPI Ning doklatida Uyghurlarning “Zamaniwi qul” süpitide sétiliwatqanliqi ashkarilandi

Awstraliye istratégiye we siyaset instituti yéqinda xitay hökümitining Uyghur élide “Zamaniwi qulluq” sistémisi shekillendürgenlikini ashkarilap zor inkas qozghidi.

Bu organ élan qilghan “Uyghurlar sétilidu: qayta terbiye-shinjangdin halqighan mejburiy emgek we nazaret” namliq doklattin qarighanda, 2017-2019-yilliri arisida xitay da'iriliri Uyghur élidin az dégende 80 ming kishini xitay ölkiliridiki zawutlargha yötkep mejburiy emgekke salghan. Bu ishchilarning bir qismi biwasite lagérlardin élip kétilgen.

Uyghur ishchilarning köpi xelq'araliq dangliq tawar markilirini mal bilen teminleydighan zawutlarda emgekke sélinmaqtiken. Nöwette, xelq'arada 80 din artuq dangliq tawar marka Uyghurlarni mejburiy emgekke sélish mesilisige chétilip qaldi.

Sayragül sawutbay “Jesur ayallar xelq'ara mukapati” gha érishti

Uyghur diyaridiki lagérlar heqqide gherb dunyasigha deslep guwahliq bergen shahitlardin sayragül sawutbay amérika tashqi ishlar ministirliqining 2020-yilliq “Jesur ayallar xelq'ara mukapati” gha érishti.

4-Mart küni ötküzülgen mukapat tarqitish murasimida amérika tashqi ishlar ministiri mayk pompéyo sayragülning Uyghur diyaridiki lagérda bashtin kechürgen kechmishlirini eslep ötkech, uning baturluq bilen kökrek kérip aldigha chiqqanliqi hemde xitay hökümitining lagérlardiki wehshiyliklirini dunyagha pash qilghanliqigha yuqiri baha berdi.

U “Sayragül xitay hökümitining musulmanlargha némilerni qiliwatqanliqi heqqide tunji bolup guwahliq bergüchilerning biridur,” dep körsetti. Sayragülge bérilgen bu mukapat xitay hökümitige lagér mesiliside bérilgen küchlük signal, dep bahalandi.

Amérika dölet mejlis ezaliri “Uyghurlarni mejburiy emgekke sélishni cheklesh qanuni” ni élan qilmaqchi

Uyghur diyaridiki lagér tutqunlirining mejburiy emgekke sélinishi hemde xelq'aradiki köpligen dangliq shirketlerning buninggha chétilip qélishi amérikida küchlük bes-munazirige seweb bolghanidi.

Amérika awam palatasining ezasi jim mekgowérn we kéngesh palatasining ezasi marko rubiyo “Qayta terbiyelesh”, “Mejburiy emgek” we omumiy nazaret dégenlerning hazir Uyghur diyaridiki asasliq mesile bolup qalghanliqini, shu sewebtin özlirining “Uyghurlarni mejburiy emgekke sélishni cheklesh qanuni” ni élan qilishqa teyyarliq qiliwatqanliqini jakarlidi.

Marko rubiyo bu heqte qilghan sözide “Mashinilardin tartip kompyutér we kiyim-kécheklergiche 80 din artuq shirket Uyghurlarni mejburiy emgekke séliwatqan bolushi éhtimalgha bekmu yéqin,” deydu.

Qeshqer yéngisheherdiki déhqanlar: “Dölet xizmetchiliri téxi talagha chiqmidi, biz étizliqqa heydelduq”


Muxbirimizning qeshqer yéngisheherge qarita élip barghan téléfon ziyaretliri dawamida bir qisim ahaliler yéngisheherde késel xewpi téxi peseymey turup özlirining étizliqqa heydelgenlikini, emma dölet ishchi-xizmetchilirining téxi ish ornigha qaytmighanliqi we ularning öylirining bosughisigha qeder yémek-ichmek toshuluwatqanliqini bayan qildi.

Qeshqerdiki kent kadirliridin biri késel xewpide töwenlesh bolghanliqi heqqide héchqandaq uchur almighan bolsimu, tériqchiliq mezgili yétip kelgenliki üchün amalsiz déhqanlarni étizgha chiqishqa buyrughanliqini ashkarilidi.

Ejeblinerliki shuki, yéngisheherde köp sanliqi xitaylardin teshkillen'gen dölet ishchi-xizmetchiliri téxiche xizmet ornigha qaytmighan. Mexsus teyinligen xizmet guruppiliri ularning bosughisigha qeder yémek-ichmeklirini toshushni dawamlashturghan.

Amérika dölet mejliside “Yawropa bilen amérikining Uyghurlar weziyitidiki ortaq endishisi” témisida yighin ötküzüldi

4-Mart küni amérika dölet mejliside “Yawropa bilen amérikining Uyghurlar weziyitidiki ortaq endishisi” témisida yighin ötküzüldi.

Amérika kéngesh palatasining qarmiqidiki tashqi ishlar komitéti bilen yawropa ittipaqining washin'gtondiki ish béjirish orni birlikte uyushturghan mezkur yighin, xitay türmisidiki Uyghur öktichi ziyaliysi ilham toxtigha béghishlan'ghan.

Yighinda ilham toxtining qizi jewher ilham “Xitay hökümitining kishilik hoquq depsendichiliklirini toxtitish barliq hökümetlerning ortaq insaniy mes'uliyiti”, dep körsetti.

Bu yighin'gha amérika kéngesh palata ezaliridin marko rubiyo, bob ménendez we bilen yawropa ittipaqining washin'gtondiki ish béjirish orni diréktori joséf dan qatarliqlar qatniship, ilham toxtining Uyghurlarning kishilik hoquq dawasidiki roligha yüksek baha berdi.

Uyghur sen'itidiki ataqliq sen'etkar ayturghan hesenowa wapat boldi

Chet'ellerde yashawatqan Uyghur sen'etkarliri arisida péshqedem, ataqliq sen'etkar we naxshichi süpitide Uyghur élining ichi-sirtigha tonulghan ayturghan hesenowa 2-mart küni 87 yéshida bishkekte wapat boldi.

“Séghindingmu?” qatarliq nechche onlighan naxshiliri bilen Uyghur xelqige tonulghan ayturghan hesenowaning wapati Uyghurlarni matemge chömdürdi.

Hayatining 70 yilidin köprekini sehnide ötküzgen ayturghan hesenowa 1970-yillarning aldi-keynide sowét ittipaqi ichidiki tonulghan sen'etkarlar bilen birlikte on ikki muqamni éytish we plastinkigha élish hem retlesh xizmetlirige qatnashqan.

Tashkenttiki özbékistan radi'o téléwiziye komitéti qarmiqida qurulghan Uyghur naxsha muzika ansambilda gholluq naxshichi bolup xizmet körsetken.

Ayturghanning tunji xas naxsha plastinkisi 1976-yili resmiy tarqitilghan bolup, shuningdin kéyin uning nami keng tonulushqa bashlighan.

Ayturghan hesenowaning qoshqan töhpisi üchün sabiq sowét özbékistan ittipaqdash jumhuriyiti uninggha xizmet körsetken artis unwanini bergeniken.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.