Heptilik xewerler (20-iyundin 26-iyun'ghiche)

Erkin asiya radi'osi Uyghur bölümi heptilik xewerliri

Rabiye qadir xanim: xitay mezkur weqediki mes'uliyitini élishi kérek

D u q re'isi rabiye qadir xanim “26-Iyun shawgu'en weqesi” ning xitay hökümiti uzun yillardin buyan Uyghurlargha qaritip kelgen irqiy ayrimichiliq siyasitining mehsuli ikenlikini körsetti we dunyani xitayning mezkur weqediki mes'uliyiti sürüshtürüshke chaqirdi.

2009-Yili 26-iyun, shawgu'en shüri oyunchuq zawutida ishlewatqan 819 neper Uyghur perzenti xitay ishchilarning hujumigha uchrighan.

Xitay da'iriliri hujumda peqet ikki neper Uyghurning öltürülgenliki we bir nechchisining zeximlen'genlikini bildürüp weqening mahiyiti burmilashqa tirishqan.

Xitay hökümitining mezkur weqediki pozitsiyisi 2009-yildiki “5-Iyul ürümchi qirghinchiliqi” ni keltürüp chiqarghan idi.

Rabiye qadir xanim mundaq dédi: xitay bu weqening heqiqiy jawabkarlirini hazirghiche soraqqa tartqini yoq. Bu “5-Iyul weqesi” ge seweb boldi. Biz dunya jama'itini shu chaghda gunahsiz öltürülgen Uyghur perzentlirining soriqini qilishqa we xitayning mes'uliyitini sürüshte qilishqa chaqirimiz.

Qeshqer taxtaköwrürkte hujum qilish weqesi yüz bérip 18 kishi ölgen

22‏-Iyun qeshqer qoghanning taxtaköwrürkte bir qarawulxanigha hujum qilish weqesi yüz bérip, üch neper xitay saqchisini öz ichige alghan 18 kishi ölgen.

Ashkarilinishiche, ichide ayallarmu bolghan 15 neper pida'iy aptomobil we motsiklit bilen saqchilarni soqush, yénidiki pichaq bilen hujum qilish we bénzin botulkisini partlitish arqiliq az dégende 3 neper saqchini öltürgen, 7 nepirini yarilandurghan. Neq meydan'gha yétip kelgen xitay saqchiliri pida'iylarni oqqa tutqan, xitay saqchilirining oqida 15 neper pida'iy hayatidin ayrilghan.

Yene melum bolushiche, hujumchilar qeshqer yéngisheher nahiyesidin qeshqer qoghan'gha köchüp kélip olturaqlashqanlar bir a'ile kishiliri iken.

Musulmanlar teshkilatliri xitayni Uyghurlargha qaratqan diniy cheklimilerni bikar qilishqa chaqirdi

22-Iyun “Amérika musulmanlar ishliri kéngishi” xitay prézidénti shi jinpinggha qarita ochuq xet élan qilip, uni Uyghurlargha qaratqan diniy cheklimilerni derhal bikar qilishqa chaqirdi.

Ular ochuq xétide xitayning Uyghur musulmanlirining diniy étiqad erkinlikini boghqanliqini eyiblidi.

Uningdin bashqa 24-iyun merkizi qatargha jaylashqan “Dunya musulman alimlar birliki” xitay da'irilirining Uyghur musulmanlarning roza tutushni chekligenlikini qattiq eyiblidi.

Ularmu xitayni musulmanlarning heq-hoquq we dini étiqadlirigha hörmet qilishqa we diniy cheklimilerni bikar qilishqa chaqirdi.

Kanada dölet mudapi'e ministiri Uyghurlargha hésdashliq qilidighanliqini bildürdi

6-Ayning 22 küni kanada parlaméntida uyushturulghan iptar pa'aliyitide söz qilghan kanada dölet mudapi'e ministiri jason kenny Uyghurlargha hésdashliq qilidighanliqini bildürdi we hüsenjan jélil a'ilisige ramizanliq salam yollidi.

“Diniy erkinlik we köp qatlamliq medeniyet” namliq bu pa'aliyetni kanadadiki “Sherqiy türkistan medeniyet merkizi” we “Bir dunya erkinlik teshkilati” birliship uyushturdi.

Jason kenniy xitay türmisidiki hösenjan jélil heqqide toxtilip mundaq dédi: biz uni qutuldurush üchün üzlüksiz tirishiwatimiz we uning heq-hoquqini küchlük qoghdaymiz.

U yene Uyghurlarning insaniy ghururi xitay teripidin depsende qiliniwatqanliqi, kanada hökümitining uyghularning hoquq dewasigha hésdashliq qilidighanliqi we ularning diniy erkinlikige hörmet qilidighanliqini bildürdi.

Amérika: Uyghur élide yüz bergen térrorluq weqelirini delilleshke yéterlik ispat yoq

Amérika dölet ishliri ministirliqi élan qilghan térrorluqqa a'it yilliq doklatta Uyghur élide yüz bergen atalmish térrorluq weqelirini delilleshke yéterlik ispat yoqluqi körsitildi.

23-Iyun élan qilin'ghan doklatta herqaysi döletlerdiki térrorluq mesilisi, uning maliye menbesi we éliniwatqan tedbirler üstide melumatlar bérilgen. Uning xitaygha a'it qismida Uyghur mesilisi keng orun alghan.

Doklatta mundaq déyilgen: xitay hökümiti Uyghur élide yüz bergen weqeler heqqide teminligen uchurlar intayin yétersiz bolghanliqtin, bu heriketlerge a'it tepsilatlarning xaraktérini belgilesh qiyin bolmaqta.

Halbuki, doklatta, “Künming wogzal weqesi”, “Ürümchi etigenlik bazar hujumi” we “Ürümchi wogzal partlash weqesi” qatarliq üch weqe “Térrorluq weqesi” dep körsitilgen.

Guma nahiyesidiki qanliq weqede 8 kishi étiwétilgen

Bu yil 10-may guma nahiyesining duwa bazirida yüz bergen qanliq weqede az dégende 8 kishi ölgenliki éniqlandi.

Bazarliq saqchixana xadimining ashkarilishiche, shu küni duwa bazirining 4-kentidiki bir qoychi sayda su éliwatqan bir gumanliq kishini uchritip, ehwalni kent mes'uligha melum qilghan. Ehwaldin xewer tapqan xitay saqchiliri neq meydan'gha yétip kélip sayliqni qorshawgha alghan.

Qorshawda 8 adem étiwétilgen. Mezkur sayliqta qorshawgha élin'ghanlarning kimliki, qorshawning qanchilik dawam qilghanliqi, gumandarlarning néme üchün étiwétilgenliki, bularning jem'iy nechche kishi ikenliki melum emes.