Heptilik xewerler (2-iyuldin 8-iyulghiche)

Muxbirimiz qutlan
2016.07.08
erkin-asiya-radiosi-yengi.jpg Erkin asiya radi'osi Uyghur bölümi heptilik xewerliri
Photo: RFA

“5-Iyul weqesi” ning 7 yilliqi munasiwiti bilen dunyaning herqaysi jaylirida xitaygha qarshi naraziliq namayishliri ötküzüldi

Bu yil 7-ayning 5-küni, yeni musulmanlarning ulugh roza héyt künide dunyaning herqaysi jayliridiki Uyghur jama'iti “5-Iyul weqesi” ning 7 yilliqini munasiwiti bilen xitaygha qarshi keng kölemlik naraziliq namayishlirini ötküzdi.

Shu küni amérika, türkiye, gérmaniye, kanada, shiwétsiye, norwégiye, gollandiye, yaponiye qatarliq ellerdiki Uyghur jama'iti shu döletlerdiki Uyghur teshkilatlirining yétekchilikide daghdughiliq namayishlarni teshkillidi.

Amérikidiki Uyghur jama'iti paytext washin'gtondiki xitay elchixanisi aldidin namayish bashlap, kocha aylinip küch körsetti. Dunya Uyghur qurultiyining re'isi rabiye xanim shexsen özi namayishqa qatniship nutuq sözlidi.

Rabiye qadir xanim pütün dunyadiki Uyghur jama'itige roza héytliq salam yollidi

Bu yilliq roza héyt “5-Iyul weqesi” ning 7 yilliq xatire künige toghra keldi.

Dunya Uyghur qurultiyining re'isi rabiye qadir xanim bu munasiwet bilen pütün dunyadiki Uyghur jama'itining 30 künlük ramizanni axirlashturup, mubarek roza héytni kütüwalghanliqini tebriklidi shundaqla ulargha roza héytliq salam yollidi.

Rabiye xanim, pütün dunyadiki Uyghur xelqidin “Matem künini bayramgha, qayghuni küchke aylandurushi” ni ümid qilidighanliqini bildürdi. Shuning bilen birge u yene 2009-yilidiki “5-Iyul weqesi” de shéhit bolghan we iz-déreksiz ghayib bolghanlarning a'ile tawabi'atlirigha héytliq salam yollidi.

Béyjingdiki se'udi elchixanisi xitaydiki hej qilghuchilarning peqetla “Islam diniy jem'iyiti” arqiliq hejge baralaydighanliqini bildürdi

27-Iyun küni se'udi erebistan saqchiliri xitay konsulxanisining hemkarlishishi bilen mekkide hej mezgilini kütüp turuwatqan yüzlerche Uyghurni yighiwélip ürümchige qayturghanliqi xewer qilin'ghan idi.

Radiyomiz ürümchidiki köp orunlargha téléfon qilip, mekkidin qayturulghan Uyghurlarning ehwalini sürüshte qilghan bolsimu, emma éniq jawabqa érishelmidi. Halbuki, ürümchidiki bir tunggan meschitning mes'uli se'udi erebistandin qayturulghanlar ichide öz meschitige tewe on kishining barliqini ashkarilidi.

Se'udi erebistanning béyjingdiki elchixanisi bu heqtiki so'allirimizgha izahat bérip: “Junggoda ömür hej yaki resmiy hej qilishni iltimas qilghuchilar peqetla ‛islam diniy jem'iyiti‚ arqiliq hejge baralaydu. Bu junggodiki bir qa'ide-tüzüm,” dédi.

Xelq'ara taratqularning bésimi bilen onsudiki acha-singil mehbuslarning perzentliri qismen “Ghemxorluq” qa érishken

Ötken ayda aqsuning onsu nahiye chaghraq yézisidiki éli yasin bilen uning ikki singlisi hemde ularning jorilirining atalmish “Qanunsiz diniy matériyallar” ni körgenliki seweblik yette yildin késilgenliki radiyomizda tunji qétim xewer qilin'ghan idi.

Shuningdin kéyin bu xewer xelq'ara taratqularning diqqitini qozghap, “Washin'gton pochtisi” qatarliq dangliq gézitlerde ulap xewer qilindi.

Mezkur délo xelq'ara taratqulargha ashkarilan'ghandin kéyin, yerlik da'irilerning onsudiki aka-singil mehbuslar we ularning türme sirtidiki a'ile ezaliridin hal sorighanliqi melum.

Chaghraq yézisidiki bir kent sékrétarimu bu heqte uchur bérip, mezkur mehbuslar a'ilisidiki nopussiz balilarning nopusqa, mektepsiz qalghanlarning mektepke orunlashturulghanliqini delillidi.

Pakistan diniy tekshürüsh ömiki “Uyghur aptonom rayonida musulmanlargha héchqandaq diniy cheklime qoyulmighan,” dep xulase chiqarghan

Pakistanning 4 kishilik diniy tekshürüsh ömiki 26‏-iyundin 28 iyun'gha qeder Uyghur aptonom rayonida tekshürüsh élip barghanliqi melum.

Mezkur ömek Uyghur élidiki tekshürüshini axirlashturup, pakistan'gha qaytip kelgendin kéyin, ötken jüme küni bayanat bérip, “Uyghur aptonom rayonida rozining cheklen'genlikige da'ir héchqandaq delil-pakit bayqalmidi,” dep xulase chiqarghan.

Dunya Uyghur qurultiyi diniy ishlar komitétining mudiri turghunjan alawudun bu heqte inkas qayturup, “Pakistan diniy tekshürüsh ömikining adil we musteqil meydanda turup xulase chiqirishi gumanliqtur,” dédi.

Öy-jay we térilghu yerliri tartiwélin'ghan Uyghur erzdarlar waqtinche süküt qilishqa mejbur bolghan

Yéqinqi yillardin buyan yerlik Uyghurlarning shexsiy öy-jay we térilghu yerliridin ayrilip qélishi Uyghur aptonom rayonidiki zor ijtima'iy mesililerning biri süpitide bilinmekte.

Igilinishiche, yerlik da'irilerning xitay öy-mülük shirketliri we xitay ölkiliridiki meblegh salghuchilar bilen ichki qisimda sodiliship, yerlik ahalilerning olturaq jay we zéminlirini erzan bahada sétip bérishke qistishi rayondiki milliy ziddiyetlerni yenimu ötkürleshtürmektiken.

Yéqinda bir qisim Uyghur erzdarlar radiyomizgha ehwal inkas qilip, nöwettiki éghir siyasiy bésim tüpeyli ularning waqtinche süküt qilishqa mejbur boluwatqanliqini bildürdi.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.