Heptilik xewerler (27-iyuldin 3-awghustqiche)

Erkin asiya radi'osi Uyghur bölümi heptilik xewerliri

Amérikidiki 6 neper sénator pompéyogha xet yézip Uyghur zhurnalistlarni qoghdashni telep qildi

26-Iyul küni amérikidiki tesiri zor 6 neper sénator amérika tashqiy ishlar ministéri mayk pompéyogha imzaliq mektub yollap, “Erkin asiya radiyosi” da xizmet qiliwatqan Uyghur zhurnalistlarni qoghdashni telep qildi.

Mektubta “Erkin asiya radiyosi” ning amérikidiki chet'ellerge qarita xewer béridighan 5 muhim taratquning biri ikenlikini, amérika hökümitining bashqa bir döletning uchigha chiqqan wastilerni qollinip amérikidiki Uyghur zhurnalistlargha tehdit sélishigha we ularning biwasite uruq-tughqanlirini tutqun qilishigha qarap tursa bolmaydighanliqi alahide tekitlendi.

Mektubta yene pompéyoning yoqiri derijilik bir diplomat bolush süpiti bilen xitaygha bu mesilining amérika hökümiti jiddiy köngül böliwatqan we aldinqi orun'gha qoyiwatqan bir mesile ikenlikini éniq bildürüp qoyishi telep qilin'ghan.

Amérikining b d t diki bash elchisi xitayning Uyghurlargha qaratqan basturush siyasetlirini eyiblidi

Amérika tashqiy ishlar ministirliqi uyushturghan tunji nöwetlik “Diniy erkinlikni ilgiri sürüsh yighini” 26-iyul kechqurun amérika paytexti washin'gtondiki “Yehudi qetli'ami muzéyi” da xulasilendi.

Xulase yighinida muhim söz qilghan amérikining birleshken döletler teshkilatidiki bash elchisi nikki heyli xanim xitayning Uyghurlarni nishan qiliwatqan basturush siyasetlirini qattiq eyiplidi. U “Insanlarning diniy erkinlik hoquqini ret qilish eng tipik istibdatliqtur” dédi hemde xitayning Uyghur diyaridiki lagérlarni derhal taqishini telep qildi.

Nikki heyli xanim diniy erkinlik yighinida amérikining mu'awin prézidénti mayk pens, amérika tashqiy ishlar ministéri mayk pompeyodin kéyin xitayning Uyghurlargha qaritiwatqan basturush siyasetlirini eyipligen amérikining yene bir neper yoqiri derijilik emeldaridur.

Kuchaning xaniqatam yézisida 5 mingdek kishining yighiwélish lagérida ikenliki ashkarilandi

Muxbirimizning lagérlar heqqide kucha nahiyesidin ehwal igilishi dawamida kuchaning xaniqatam yézisida 5 mingdek kishining yighiwélish lagérida solaqliq ikenliki, ulardin hazirghiche birsiningmu qoyup bérilmigenliki ashkarilandi.

Xaniqatam yéziliq saqchixanisining bir xadimi xaniqatam yézisida lagérgha adem apirishning bir aydin buyan toxtighanliqini, emma  lagérgha élip kétilgen 5 mingche kishidin téxi birsiningmu qoyiwétilmigenlikini bildürdi.

Kucha nahiyesi tarim oymanliqining shimaliy qismidiki istératégiyelik orni muhim, ahalisi zich, Uyghur medeniyiti chongqur yiltiz tartqan bir bostanliq bolup, xitay hökümitining Uyghurlarni nishan qilghan teqip siyasiti eng qattiq yürgüziliwatqan nahiyelerning biri iken.

Xitay hökümiti bu yilliq hej tawab qilghuchilargha “Iz qoghlighuch” ornitidiken

Xitay hökümet taratqulirining bildürishiche, xitay hökümiti bu yil xitaydin hej tawabiti üchün se'udi erebistanigha baridighan musulmanlargha alahide layihilen'gen “Iz qoghlighuch” eswabi ésip qoyidiken.

Ikkilik kod chaplan'ghan bu eswabqa hej qilghuchining resimi we bashqa tepsiliy uchurliri kirgüzülidiken. Xewerdin melum bolushiche, bu yilliq hej tawabiti üchün xitaydin mekkige baridighan 3300 hajigha mushu xildiki eswab ésip qoyulidiken.

Xitay islam jem'iyiti “Bu eswab hajilirimizning bixeterliki üchün ésilidu” dep chüshenche bergen bolsimu, emma adryan zénz qatarliq chet'ellik mutexessisler buni xitay hökümitining hetta hej tawabitige baridighan hajilardinmu xatirjem bolalmaywatqanliqining bir ipadisi, dep qarimaqta.

Tayland türmisde tutup turuliwatqan Uyghur musapir bilal alemdin Ötken

4 Yildin béri tayland türmiside tutup turuliwatqan Uyghur musapirliridin bilalning 1-awghust küni késellik sewebi bilen alemdin ötkenliki ilgiri sürüldi. Bu xewer xewer ijtima'iy taratqular arqiliq tarqalghandin kéyin chet'ellerdiki Uyghur jama'itini chongqur qayghugha chömdürdi.

Melum bolushiche, u 2014-yili xitaydin qéchip chiqip taylandqa kirgende “Chégradin qanunisiz kirgen” dégen jinayet bilen qolgha élin'ghan iken. Ötken yili bilalning qan rakigha giriptar bolghanliqi éniqlan'ghan'ghan bolup, emdila 24 yashqa kirgen bu Uyghur yash türme shara'itida yéterlik dawalinishqa érishelmigen.

Dunya Uyghur qurultiyi bu munasiwet bilen jiddiy bayanat élan qildi we b d t musapirlar mehkimisini sherqiy-jenubiy asiya elliride yillarche tutup  turuliwatqan Uyghur musapirlirini 3-bir döletke orunlashturush üchün küch chiqirishqa chaqirdi. Igilinishiche, hazirghiche taylandta tutup turuliwatqan Uyghur musapirlardin yene 61 nepiri bar iken.

Washin'gtonda “Uyghur ziyaliylar enjümeni” ötküzüldi

27-Iyul küni amérika paytexti washin'gtondiki jorji washin'gton uniwérsitétida “Uyghur ziyaliylar enjümeni” échildi.

Dunyaning herqaysiy jayliridin kelgen Uyghur ziyaliylirining bash qoshushi bilen échilghan bu yighinda Uyghur élidiki éghir weziyet nuqtiliq muhakime qilindi. Muhajirettiki Uyghurlarning nöwettiki qilishqa tégishlik xizmetliri we mejburiyetliri heqqide pikir-teklipler otturigha qoyuldi.

Bu yighin'gha Uyghur ziyaliyliridin doktor memtimin ela riyasetchilik qildi. Sherep méhmini süpitide yighin'gha qatnashqan dunya Uyghur qurultiyining aliy rehbiri rabiye qadir xanim söz qilip, ziyaliylarning nöwettiki pewqul'adde weziyette öz rolini jariy qildurushi lazimliqini tekitlidi.