Heptilik xewerler (15-séntebirdin 21-séntebirgiche)

Muxbirimiz erkin
2012-09-21

u0921-pmj.mp3

B d t yighinida yighinida Uyghurlarning kishilik hoquq weziyiti heqqide doklat bérildi

B d t kishilik hoquq kéngishining 14‏-séntebirdiki omumi yighinida Uyghur kishilik hoquq weziyiti heqqide doklat bérildi.

Bash shtabi gérmaniyidiki dunya Uyghur qurultiyining yawropa parlaméntidiki ish béjirgüchisi mishé'al pilipis ependi yighinda Uyghurlarning mesilisi heqqide doklat bérip, "5-Iyul ürümchi weqesi" din kéyin iz-déreksiz ghayib bolghan Uyghurlar heqqide, shundaqla xitay Uyghur diyarida élip bériwatqan diniy bésim we ademlerni xalighanche tutup-qamash qilmishi heqqide toxtaldi.

Kéyin, xitay hökümitining wekili söz qilip, "Ürümchi 5‏-iyul weqesi" ning térrorluq heriket ikenlikini, xitay azsanliq millet siyasitining nahayiti yaxshi ikenliki, irqiy ayrimichiliqning yoqluqini tekitlidi.

B d t kishilik hoquq kéngishining21-nöwetlik yighini shwétsariyining jenwe shehiride dawamliq échiliwatidu. 10-Séntebir bashlinip 28‏-séntebirge qeder dawam qilidighan mezkur yighin'gha b d t gha eza 190 din artuq döletning wekilliri shundaqla b d t da közetküchilik salahiyitige ige 200 din artuq kishilik hoquq teshkilatining wekilliri qatnashmaqta.

Atushluq ataqliq diniy zat eysa damullamning jinaza namizi saqchilarni endishige salghan

Yéqinda wapatt bolghan atushluq ataqliq diniy zat eysa damollamning méyit namizida, jama'et "Allah bir" dep tekbir éytip, shahadet barmiqini(bigiz barmiqini) kötürüp mangghan؛ tekbir awazi murasimni nazaret qiliwatqan xitay saqchilirini alaqzade qiliwetken.

Saqchilar, namazni sin'alghugha alghan bir yashning qolidiki apparatni tartiwalghan. Saqchilar méyit namizigha qatnashqan jama'etning bir qismini tosushqa urun'ghan bolsimu, biraq muweppeq bolalmighan.

Méyit namizigha qatnashqan 20 mingdek jama'et jinazini kötürüp, 10 kilométirliq musapini piyade bésip, er-ayal tekbir éytip mangghan. Igilishimizche, da'iriler jinaza namizidin kéyin,"Allah bir" dep tekbir éytishqa bashlamchiliq qildi, dep qaralghan bir qisim kishilerni tutqun qilghan we zaratgahliqni ziyaret qilghuchilarning arqa körünüshini tekshürgen.

Merwayit hapiz eserliri körgezmige qoyuldi

Gérmaniyidiki Uyghur ressami merwayit hapizning eserliri bu yilqi "Gérmaniye zamandash ressamlar xelq'araliq güzel sen'et körgezmisi"ge yene tallandi.

Bu körgezme 140 yildin buyan gérmaniyining bawariye ölkiside ötküzülüp kélinmekte. Merwayit hapiz tarixtin buyan mezkur körgezmige qatnashqan we qatniship kéliwatqan tunji Uyghur ressami. Bu qétim uning mezkur körgezmige 8-qétim qatnishishidur. Körgezmige qoyulghan eserler resim bahalighuchi we eser tallighuchilar komitéti teripidin tallan'ghan.

Merwayit xanimning bildürüshiche, bu qétim uning "Uyghur qizi" namliq esiri tallinip körgezmige qoyulghan. Ötken qétimliq körgezmige uning "Yipek yolidiki qedimi sheher" namliq esiri qoyulghan. Gérmaniye güzel-sen'et sahesidiki zatlar uning esirlirini maxtap, uningda "Yipek yolidiki qedimi ésil medeniyet, qedimi tarix we bek köp nersilerning sözlinidighanliqi"ni ilgiri sürgen.

Gollandiyide bir qiz xitay konsulxanisigha tuxum étip namayish qilghan

Gollandiyige bérip siyasiy panahliq tiligen bir Uyghur qizi, 17‏-séntebir xitayning amistérdamda turushluq elchixanisi aldida yalghuz kishilik namayish qilip, elchixanigha tuxum atqanliq sewebidin tutqun qilin'ghan.

Gerche saqchilar dilreba isimlik bu qizni tutqun qilghan bolsimu, biraq qisqina so'al soraqqa tartqandin kéyin qoyup bergen. Dilrabaning bildürüshiche, u özining "Derdi"ni chiqiriwélish üchün namayish qilghan we elchixanigha tuxum atqan. Dilrabaning siyasiy panahliq telipi gollandiye köchmenler da'iriliri teripidin ret qilin'ghan bolup, u buningdin bir qanche hepte ilgiri özi turushluq lagérdin heydep chiqirilghan idi.

Éniqsiz melumatlargha köre hazir gollandiyide siyasiy panahliqi hel bolmay saqlawatqan iltijachi Uyghurlarning sani 200 din artuq dep texmin qilinmaqta.

Ghuljida bir a'ilidin 4 kishi "Qanunsiz diniy pa'aliyet" bilen eyiblinip qamaqqa höküm qilin'ghan

2009‏-Yili "5‏-Iyul weqesi" yüz bérip bir qanche kündin kéyin, xitay hökümiti ghulja shehirige qarashliq dadamtu yézisida basturush élip bérip, bir türküm qiz-oghul Uyghur yashlirini qolgha alghan idi.

Shu qétimqi basturush herikitide, mezkur yézidiki turghan‏ aka-ruqiye hedining tashpolat, extem isimlik ikki oghli, bir qizi we kélini bolup 4 perzenti tutqun qilin'ghan. Ular "Qanunsiz diniy pa'aliyet" qilish bilen sotlinip, tashpolat isimlik oghli 15 yilliq, qalghan perzentliri 3 yildin 8 yilghiche qamaq jazasigha höküm qilin'ghan.

Ular hazir ürümchi, sanji qatarliq jaylardiki türmide jaza mudditini ötimektiken. Turghan aka perzentliri heqqide toxtilip: qandaq ketkenlikini özümmu bilmidim. Manga qarchigha kélip bir nersemni élip qéchip ketkendekla bilindi, dep körsetti.

Xitay hökümiti Uyghur élidiki kichik karxanilarni taqash pilanini bashlighan

Uyghur rayonluq iqtisad-uchur komitéti we Uyghur rayonluq maliye idarisi yéqinda 2013-yili Uyghur élidiki kichik karxanilarni taqash pilanining teyyarliq xizmitini bashlighan.

Mezkur pilan boyiche Uyghur élidiki polat-tömür, renglik métal, ximiye, yénik sana'et, toqumichiliq, qurulush matériyalliri, mashinisazliqqa munasiwetlik kichik tipliq, téxnikida arqida qalghan zawut-karxanilar taqilidiken.

Da'iriler bu xil karxanilarning bayliq menbesini xoritiwatqanliqi, muhitni éghir bulghawatqanliqini ilgiri sürüp, taqalghan karxanilargha melum miqdarda tölem puli béridighanliqini bildürgen. Biraq d u q mezkur qararni tenqid qildi.

D u q bayanatchisi dilshat rishitning ilgiri sürüshiche bu qarar eng köp kichik tipliq Uyghur karxanilirigha zerbe béridu. U, Uyghur karxanilirini qoghdashni telep qilip, xitayning Uyghur élide qurghan zawut-karxanilarning Uyghur éli muhiti we bayliq menbesige buzghunchiliq qiliwatqanliqini bildürdi.